Arkadaşınız yeni bir eve taşındı ve onu ziyarete gittiniz. Yüksek bir binanın yüksek bir katında tuttuğu evden şehir manzarasını izlerken bir an için bile olsa atlatma hissine kapıldınız mı? Bu durum bir uçurumun, yüksek bir şelalenin ya da bir gökdelenin tepesindeyken de yaşanabilir. Merak etmeyin, intihar eğiliminiz yok. Yalnızca temel bir insan dürtüsü olan boşluğa çağrı dürtüsünü hissediyorsunuz.
Boşluğa çağrı dürtüsü yüksek yerden atlama başta olmak üzere anlık karar verilmesi gereken tehlikeli anlarda bile bile tehlikenin içine atlama dürtüsü olarak tanımlanıyor. İntihar düşüncesiyle bağdaştırılsa bile aslında insan zihninde yaşanan basit bir algı karmaşası olan bu durum, oldukça sık görülüyor. Boşluğa çağrı nedir, neden böyle bir şey hissederiz gelin biraz daha yakından bakalım.
Boşluğa çağrı dürtüsü nedir?
İlk kez Journal of Affective Disorders dergisinde yayımlanan bir çalışmada bahsedilen ‘l’appel du vide’ Türkçesi ile boşluğa çağrı dürtüsü; en geniş tanımıyla bir algı karmaşasını ifade eder. Yani insan kendi algısını bile kısa süre de olsa yanlış anlamaya müsaittir.
İnsanlık var olduğu günden beri temel bir ‘Savaş ya da kaç’ dürtüsü sayesinde hayatta kalır. Yüksek bir yerdeyken ya da bir tehlikenin içindeyken hissedilen ilk algı ‘Kaç!’ olur. Ancak insan zihni bu algıyı yanlış anlayarak birkaç saniye için bile olsa ‘Atla!’ olarak algılar. İşte bu durum, boşluğa çağrı dürtüsü olarak adlandırılır.
Boşluğa çağrı örnekleri nelerdir?
Yüksek bir yerden atlama isteği. Üzerine gelen bir arabanın üstüne atlama isteği. Yanan bir ateşe dokunma isteği. Prize parmak sokma isteği. Direksiyonu aniden duvara kırma isteği. Tekneden ya da köprüden suya atlama isteği. Keskin bir nesne tutarken kendini kesme isteği.
Tüm bu boşluğa çağrı örnekleri son derece korkutucu ve intihar düşüncesine uygun olarak görülseler bile aslında intihar düşüncesi ile direkt olarak bir ilişkileri yoktur. Yalnızca zihnin kaçma dürtüsünün birkaç saniye bile olsa yanlış anlaması ve ne olacaksa olsun diye düşünülmesi sonucu ortaya çıkarlar.
Neden böyle şeyler hissediyoruz?
Boşluğa çağrı dürtüsü kesin olarak tanımlanmış bir durum olmasına rağmen, bilim insanları bu dürtünün nedenini tam olarak çözmüş değiller. Kaç dürtüsünün ya da savaş dürtüsünün birkaç saniye ya da bir anlık da olsa yanlış anlaşılıyor olması ihtimali, üzerinde en çok durulan nedenler arasında.
‘Kaç! Kaçamam! Atla o zaman!’ ‘Savaş! Atla üstüne, ne olacaksa olsun!’
Boşluğa çağrı dürtüsünü bu iki düşünce oluşturuyor olabilir. Aklı başında bir insan neden böyle şeyler düşünsün diyebilirsiniz. Ancak bahsettiğimiz tehlike durumları, anlık olarak karar verilmesi gereken durumlardır. Bu nedenle insan zihni, özellikle günümüzde tehlikeden uzak yaşayan insan zihni, ‘Savaş ya da kaç!’ dürtüsünü yanlış anlamaya müsait bir yapıda olabilir.
Boşluğa çağrı dürtüsünü depresyon ya da intihar düşüncesi mi oluşturuyor?
Bile bile tehlikeye atılma olarak tanımlanan boşluğa çağrı dürtüsünün depresyon hali ya da intihar düşüncesi kaynaklı olabileceği ilk akla gelen nedenlerdir. Bu konuyu merak eden bilim insanları, bu durumlar arasında bir ilişki olup olmadığını gözlemlemek için bir deney yaptılar.
2012 yılında 431 öğrenci üzerinden yapılan deney öncesinde, bu kişilerin depresyon yaşayıp yaşamadıkları ve intihar düşüncesine sahip olup olmadıkları öğrenildi. Ardından bu kişiler atlama isteği uyandıracak yüksek noktalara bırakılarak ne hissetikleri soruldu.
Depresyon halinde olmayan ve intihar düşüncesi bulunmayan kişilerin %17’si, depresyon halinde olan ve intihar düşüncesi olan kişilerin %56’sı boşluğa çağrı dürtüsünü hissettiklerini yani o yüksek yerden atlamak istediklerini söylediler. Depresyon ve intihar düşüncesi boşluğa çağrı dürtüsünün tek nedeni olmasa da tetikleme konusunda etkili olduğu söylenebilir.
Boşluğa çağrı dürtüsü ile nasıl mücadele edilir?
Öncelikle depresyonda olduğunuzu hissediyor ya da sık sık intihar düşünceleriyle mücadele ediyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak uzmanlardan yardım almalısınız. Bu tür düşünceler basit gibi görünse bile erken tanı konulup tedavi edilmezse kısa süre içinde çok daha kötü sonuçlar doğurabilirler.
Eğer herhangi bir intihar düşünceniz yoksa ya da depresyon hali hissetmiyorsanız boşluğa çağrı dürtüsünü hissettiğiniz zaman durun ve derin bir nefes alın. Algının yanlış anlaşıldığı o birkaç saniyeyi ya da bir anı atlattıktan sonra emin olun kendinizi çok daha güvende hissedecek ve bu dürtü konusunda herhangi bir endişe duymayacaksınız.
Yüksek bir yerden tehlikenin içine atlama dürtüsü olarak tanımlanan boşluğa çağrı nedir, neden böyle hissederiz ve nasıl mücadele ederiz gibi merak edilen soruları yanıtladık. Bu tür hissedilen ama tam olarak tanımlanamayan dürtüler, insan zihninin hala keşfedilmeyi bekleyen gizemlerle dolu olduğunu bir kez daha hatırlamamızı sağlıyor.