Güneş Sistemi’nde Güneş’e uzaklık bakımından ikinci sıradaki, sıcaklık bakımından ise birinci sıradaki gezegen olan Venüs’ün atmosferindeki fosfin ve amonyak bileşiklerine neyin sebep olduğu soruları derinleşiyor. Fosfin ve şimdi de amonyağın gizemli kökeni, bu kimyasalların Venüs’te biyolojik bir kaynağı olabileceği fikrini ortaya koyuyor. Venüs, Güneş Sistemi’nin en vahşi gezegenlerinden birisi. Büyüklüğü açısından Dünya ile benzerlik gösterdiğinden Dünya ile kardeş gezegen veya dünyanın ikizi olarak da bilinen Venüs’ün ortalama yüzey sıcaklığı 471 derece, yani kurşunu bile eritecek kadar sıcak. Bu da yetmezmiş gibi Venüs’teki atmosfer basıncı Dünya yüzeyindeki basıncın yaklaşık 90 katı. Tüm bunlar yaşam için en olumsuz koşulları oluşturuyor.
Fosfin keşfi şaşırtıyor
Ancak gezegenin bulutlarında fosfin ve amonyak bulunması, eğer orada yaşam varsa, bunun Venüs yüzeyinin yükseklerinde bulunabileceği anlamına geliyor. James Clerk Maxwell Teleskobu (JCMT) ve Green Bank Teleskobu tarafından toplanan milimetre altı radyo dalga boyu verileri kullanılarak tespit edilen bileşikler için gizem halen sürüyor. Zira bilim insanları Venüs’ünki gibi oksijenli bir atmosferde fosfin ya da amonyağın nasıl oluştuğunu bilmiyor.
Öte yandan fosfin özelinde bazı ilginç durumlar var. Daha önceki gözlemlerde fosfin izine rastlanmamıştı ya da çok eser miktarda tespit edilmişti. Ancak yeni yapılan ve oldukça kapsamlı olan bu gözlemlerde fosfin tespit edildi. İlginç bir şekilde fosfin, Venüs’te gün ağarırken yoğun bir şekilde gözlemlendi. Ancak tam gün doğumundan sonra fosfinin Güneş radyasyonu nedeniyle yok edildiği belirtiliyor. Dolayısıyla fosfin, Venüs’te gece atmosferde birikiyor ve gündüz de yok oluyor. Bu da önceki gözlemlerin fosfini neden tespit etmekte zorlandığını açıklıyor. Ancak fosfinin kısa sürede -yani gece- nasıl hızla yenilendiği ve üretimin neyden kaynaklandığı belirsizliğini koruyor.
Bir de amonyak var
Gözlemler neticesinde tespit edilen amonyağın kökeni de fosfin gibi belirsiz. Ancak, bileşiklerin var olması yaşamın kolayca yeşereceği anlamına gelmiyor. Bilindiği üzere Venüs’ün atmosferi saf sülfürik asit bulutlarıyla örtülü. Evet, bulutlardaki sıcaklık ılıman ama asitlik büyük bir sorun. Eğer gerçekten Venüs’ün atmosferinde bulunuyorsa, mikrobik yaşama oradaki aşırı koşullarda hayatta kalmanın bir yolunu sunabilir. Zira amonyak, sülfür dioksit ile karıştırıldığında asitliği bir kısmını nötrleştiriyor. Fosfin ve amonyağın kökenleri gizemli kalmaya devam ederken Avrupa Uzay Ajansı’nın JUICE uzay aracı 2025 yılında Venüs’ün yanından geçecek. Bilim insanları JUICE’in yerel aletleriyle gözlem yapmasını istiyor, bu daha detaylı bilgiler sağlayabilir.