Yeni bir araştırmaya göre, özellikle sinsi bir türbülans biçimi iklim değişikliği nedeniyle son yıllarda daha da kötüleşti. Bulutsuz gökyüzünde oluşan ve genellikle bir uçağın radarı tarafından veya pilotu tarafından fark edilemeyen bu türbülansa açık hava türbülansı deniyor. Ve dünya ısındıkça daha büyük bir sorun haline geleceği tahmin ediliyor. Yüzde 55’lik artış
Geophysical Research Letters dergisinde geçen hafta yayınlanan bir çalışmaya göre, şiddetli açık hava türbülansı (CAT) şimdiden daha yaygın hale geldi. Kuzey Atlantik üzerindeki tipik bir uçuş rotasında, 1979 ile 2020 yılları arasında açık hava türbülansında yüzde 55’lik bir artış oldu. Türbülanstaki artış en belirgin şekilde ABD ve Kuzey Atlantik üzerinde görülürken, çalışmada Avrupa, Orta Doğu, Güney Atlantik ve Doğu Pasifik üzerindeki popüler rotalarda da önemli ölçüde daha fazla türbülans tespit edildi.
“Havayolları bunu düşünmeye başlamalı”
Araştırmanın eş yazarı ve Reading Üniversitesi’nde atmosfer bilimci olan Paul Williams yaptığı basın açıklamasında, “İklim değişikliğinin gelecekte açık hava türbülansını artıracağını gösteren on yıllık bir araştırmanın ardından, şimdi artışın çoktan başladığını gösteren kanıtlara sahibiz. Havayollarının artan türbülansı nasıl yöneteceklerini düşünmeye başlamaları gerekecek.” dedi. Türbülans halihazırda havayolu şirketlerine yaralanmalar, uçuş gecikmeleri, hasarlar ve uçakların yıpranması nedeniyle yılda yüz milyonlarca dolara mal oluyor. Türbülansta geçirilen her ekstra uçuş dakikasının bu riskleri arttırdığı da söyleniyor.
Tespiti zor
Ne yazık ki, açık hava türbülansında yol bulmak özellikle zor. Bir uçağın radarı, pilotu yakındaki bir fırtınadan kaynaklanan türbülans konusunda uyarabilir. Ancak bu radar bulutlardaki su damlacıklarını tespit ettiğinden, görünürde bir bulut olmadığında oluşan açık hava türbülansına karşı esasen kördür. Bu tür türbülanslar, farklı yüksekliklerde rüzgâr hızındaki farklılıklar nedeniyle oluşuyor ve rüzgâr makası olarak adlandırılıyor. Rüzgâr makası, jet akımları adı verilen hızlı akan rüzgâr kuşaklarında artıyor. Fosil yakıtlardan kaynaklanan sera gazı emisyonları Dünya atmosferinin en alt katmanı olan troposferi ısıttıkça jet rüzgârları daha kaotik hale geliyor. Belirtilenlere göre troposfer ile stratosfer arasındaki sıcaklık farkının artmasından kaynaklanan bu kaosun açık hava türbülansındaki artışı tetiklediği düşünülüyor.
Kırk yıllık veriler üzerinde yürütülen çalışmada küresel ısınmanın her santigrat derecesi için her mevsim CAT’de ortalama yüzde 9 ila 14 arasında bir artış olduğu tespit edildi. Sanayi devriminden bu yana dünya halihazırda bir santigrat dereceden fazla ısındı. Tipik olarak türbülansın daha az olduğu yoğun seyahat mevsimleri olan yazların, tarihsel olarak türbülansın en fazla olduğu mevsimler olan kışlardan daha büyük bir artış görmesi bekleniyor. Williams, artışın olduğunu bilmesine rağmen “Bunun olduğunu biliyorduk, ancak yüzde 55’lik bir artış görmek şok edici” ifadelerini kullandı.