AYDIN HASAN/Şuşa – Azerbaycan, Kasım 2020’de Karabağ Savaşı’nı zaferle sonuçlandırdı. Ancak Karabağ’ın bazı bölgelerindeki gerilim potansiyeli içeren sorunlar sürüyor. Azerbaycan yönetiminin büyük önem verdiği Şuşa’ya 10 km, Ermenistan sınırına yaklaşık 40 km mesafede bulunan Hankendi Bölgesi de bu sorunlardan birini oluşturuyor. Hankendi’de şu anda 25 bin dolayında Ermeni vatandaşının yaşadığı söyleniyor. Bölge, Azerbaycan toprağı olmasına rağmen 5 yıllık süreyle Rus Barış Gücü askerinin denetimine bırakılmış durumda. Hankendi ile Ermenistan arasında yaklaşık 40 km uzunluğunda olan ve dağlık arazi içinden geçen yol Laçın Koridoru olarak adlandırılıyor.
Hankendi kentinde hâlâ açığa çıkmasalar da silahlı Ermeni milis güçlerinin olduğu konuşuluyor. Bölgede bulunan Kızılbulak (altın) ile Demirli (bakır) madenleri, bir Ermeni şirket tarafından işletiliyor. Bu madenler, Rus askerlerinin kontrolü altında Laçın Koridoru üzerinden Ermenistan’a taşınıyordu. Aynı zamanda Ermenistan’dan bu güzergâh üzerinden Hankendi’deki milislere silah gönderildiği iddia ediliyordu. Azerbaycan kamuoyuna İranlı askeri uzmanların da bu bölgeye geçerek Ermeni milislere askeri mahiyette destek sağladığı iddiaları yansımıştı.
Rus kontrol noktası
Azerbaycan yönetimi, 10 Aralık’ta Karabağ’da yasa dışı olarak işletilen ve çıkarılan cevherlerin Ermenistan’a taşındığı madenlerde inceleme yapması için bölgeye bir uzman heyet gönderdi. Ancak uzman heyetin bölgeye girişi engellendi. Bunun üzerine 12 Aralık’tan itibaren Azerbaycan’daki yolun Şuşa bağlantısı üzerinde sivil toplum örgütleri tarafından protesto gösterileri başladı. Devam eden protesto gösterileri, Ermenistan sınırından Hankendi’ye uzanan 40 km’lik yolun Şuşa yolu ile kesiştiği, daha doğrusu bu yolun Fuzuli-Şuşa yoluna teğet olarak değdiği noktada yapılıyor. Eylemciler, yolun kesişim noktasında çadır kurmuş durumdalar. Yolun eylemcilere yaklaşık 20’şer metre uzak iki yanında ise Rus askerlerinin kontrol noktaları bulunuyor. Zırhlı muharebe aracı desteği ile nöbet tutan Rus askerleri, eylemcilerin hem Hankendi hem de Ermenistan sınırına doğru yoldan iki yönlü 20 metreden daha fazla ileri gitmesine izin vermiyor.
Eylemcilere koruma
Hankendi yolu ile Şuşa yolu arasına teğet noktalarında tel çitler çekilmiş. Çitlerin Şuşa yolu tarafında ise Azeri komandolar eylemcilere koruma sağlamak için kesintisiz nöbet tutuyor. Zaman zaman müzik yayını da yapılan çevre eylemine, gece gündüz ara verilmiyor. Rus askerleri, nöbet değişimi sırasında ise eylemcilerin yan tarafındaki yoldan kontrol noktasına sesizce gidiyor. Ermeni halka sıvı yakıt, erzak ve ilaç taşıhan Rus konvoyları da, eylemcilerin bulunduğu noktadan geçiş yapıyor.
‘Çevre felaketi yaşanmış’
Eylemde öne çıkan aktivistlerinden Regina Quluzade, şunları söyledi:
“Karabağ’daki madenlerimiz işgal döneminde bir yıkıntı haline gelmiş. Madenlerde bir çevre felaketi yaşanmış. Şimdi iki madende de, çıkardıkları cevher bu yoldan Ermenistan’a götürülüyordu. Burası bizim toprağımız. Hankendi Bölgesi Azerbaycan’ın. Ama biz oraya gidemiyoruz. Rus askeri, ekologların geçişine, madenlerde inceleme yapmasına izin vermedi. Sonra biz geldik, gönüllüler geldi. Bu sorun çözülene kadar burada kalacağız. Bu yoldan Rus konvoyları geçiyor. Kızılhaç geçiyor. Biz kimseyi engellemiyoruz. Hankendi’ye giden erzak, ilaç, yakıt, yardım malzemelerini biz niye engelleyelim? Engellediğimiz iddiaları büyük bir yalan. Ama Hankendi’den Ermenistan’a cevher götürülmesin. Bu madenler artık bizim servetimiz. Maden çıkarılan yerlere eskiden yaptıkları gibi yeniden zarar vermesinler. Ermenistan’dan Hankendi’ye silah geçirmesinler. Biz silah ve cevher taşınmasın diye madenler için ve çevre tahrip edilmesin diye buradayız.”
Aktivistlerinden Regina Quluzade, ‘Hankendi, Azerbaycan’ın, biz oraya gidemiyoruz. Bu sorun çözülene kadar burada kalacağız’ diyor.
Karabağ’ı Ermenistan’a bağlıyor
Karabağ Bölgesi’nde geçici olarak Rus askerlerinin denetimine bırakılan Hankendi, Hocavend, Hocalı ve Ağdere’de yaşayan Ermenilerin Azerbaycan vatandaşı olarak burada kalmaları üzerinde anlaşma sağlanmıştı. Bölge uluslararası hukuka göre Azerbaycan toprağı. Ermenistan ise Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan tek yolun bu koridor olduğunu belirterek, Azeri çevrecilerin bu bölgelerde yaşayan Ermenilere ilaç, gıda ve yakıt sevkiyatını engellediğini iddia ediyor.