Savunma Bakanlığı, 17 Şubat’ta yayımladığı belgelerle Mısır ve Suriye’nin 50 yıl önce İsrail’e karşı başlattığı Yom Kippur Savaşı’na dair gizli askeri bilgler üzerindeki perdeyi araladı.
Söz konusu gizli belgelerin, Mısır’ın 1973 yılında işgalden kurtardığı Sina Yarımadası konusunda Kahire ile Tel Aviv arasında son haftalarda yaşanan gerilimden sonra yayımlanması dikkati çekti.
İsrail’in 2006 yılından beri abluka altında tuttuğu Gazze Şeridi’ne 7 Ekim 2023’ten beri devam eden saldırıları ve bölge halkını Mısır sınırına doğru göçe zorlaması, Kahire ve Tel Aviv arasındaki Sina Yarımadası gerilimini tırmandırdı.
Mısır’ın yayınladığı belgelerin içerisinde İsrail’in sivillere yönelik işlediği suçları belgeleyen 200’den fazla askeri yetkililerin el yazısı anılar, raporlar, haritalar ve “güvenlik planı” başlıklı bir stratejik aldatma bulunuyor.
Belgeler, 1973 savaşında yaşananları zihinlerde canlandırıyor
AA muhabiri, bahsi geçen 50 yıllık askeri belgelerdeki gizliliğinin kaldırılmasında etkili olan olayları derledi.
Mısır Savunma Bakanlığı, söz konusu belgeleri 17 Şubat’ta “Ekim 1973 Savaşının Belgeleri, Savaşın Sırları” başlığıyla internet sitesinde ilk defa yayımladı.
Ekim 2023’te Yom Kippur Savaşı’nın 50. yıldönümünü kutlayan Kahire yönetimi, belgeleri yayımlama sebebine ilişkin açıklama yapmadı.
Nasır Yüksek Askeri Akademisi Danışmanı Tümgeneral Adil el-Umde, Mısır’ın El-Yevm Es-Sabi isimli yerel gazetesine yaptığı açıklamada belgelerin bölgenin çok değişken olan bir dönemde yayımlanmasının önemine işaret etti.
Yayımlanan belgelerin 1973’teki savaşta yaşananları zihinlerde yeniden canlandırdığına dikkati çeken Umde, şu değerlendirmede bulundu:
Bu belgeler, yaşananları hem bizim hem de başkalarının zihinlerinde yeniden canlandırmış oluyor. Bizler de dünyaya, o günlerdeki zor şartlara rağmen istediğimiz başarıyı elde ettiğimizi ve bugünlerde sahip olduğumuz imkanlarla istediğimizi elde edebileceğimizi hatırlatmış oluyoruz.
İsrail’in Refah’a saldırı planı Mısır’ı endişelendiriyor
ABD medyasının birkaç gün önce Mısırlı kaynaklara dayandırdığı de, Kahire yönetiminin 1979 yılında İsrail ile yapılan barış anlaşmasını askıya alma ihtimalinin bulunduğuna işaret edilmişti.
Haberlerde, İsrail’in ordusunun 7 Ekim’de Gazze Şeridi’ne başlattığı ve bugüne kadar yaklaşık 30 bin sivilin öldürüldüğü saldırıların ardından Mısır sınırında yaklaşık 1,5 milyon Filistinlinin sığındığı Refah kentine karadan işgal için saldırıya geçmesi halinde Kahire’nin barış anlaşmasını yeniden gözden geçirebileceği belirtildi.
Nitekim İsrail ordusunun Refah kentine kara saldırısı başlatması halinde yüz binlerce Filistinlinin Mısır’ın Sina Yarımadası’na zorla göç etmesi kaçınılmaz olacak. Mısır ise bunu, milli güvenlik tehdidi ve Filistin davasını tümüyle tasfiye etme adımı olarak görüyor.
Yayımlanan belgeler, Mısır’ın Sina Yarımadası’nı İsrail’den geri almasıyla sonuçlanan savaşa ilişkin harita, raporlar ve askeri yazışmalardaki bazı detayları ilk kez gün yüzüne çıkardı.
Mısır Savunma Bakanlığı, belgeleri “Haziran 1967 Savaşı”, “Askeri Stratejik Planlama”, “Operasyon İdaresi/Savaşın Ateşkes Sürecine Kadar Olan Aşamaları”, “Boşluğu Doldurma Planlaması”, “Çatışmaları Bitirerek İsrail Güçlerini Geri Çekme”, “1973 Savaşındaki Askeri Enformasyon”, “Bölgesel ve Uluslararası Heyetler-Örgütler” ve “Savaşla İlgili Komutanların Anıları” şeklinde 8 farklı madde halinde yayımladı.
İsrail, saldırılarıyla BMGK’nin ateşkes kararını ihlal etti
“Çatışmaları Bitirerek İsrail Güçlerini Geri Çekme” başlığı altındaki maddede, 1973’teki Yom Kippur Savaşı’nın 16. gününde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 338 sayılı kararı çıkardığı aktarıldı.
Tüm askeri faaliyetlerin 22 Ekim 1973 tarihi itibariyle durmasını gerektiren BMGK’nin söz konusu kararı, Mısır tarafından kabul gördü ancak her zaman olduğu gibi İsrail tarafından ihlal edilmişti.
İsrail’in ihlalleri, BMGK’nin 28 Ekim’den itibaren İsrail’in de bağlı kalacağı yeni bir kararı 24 Ekim’de çıkarmasına sebep oldu.
Mısır belgeleri, İsrail’in BMGK’den çıkan ikinci karardan sonra ateşkese bağlı kalmak zorunda kaldığını ve daha sonra uluslararası güçlerin gözlemci olarak görevlendirilmesiyle esir takasının başladığını içeriyor.
Aynı maddede, “Önemli Raporlar” başlığı altında, İsrail’in sivillere ve askeri olmayan hedeflere yönelik saldırılarına ilişkin bir rapora atıfta bulunan 1 Aralık 1973 tarih ve 538/20051 sayılı belge yer alıyor.
Mısır Savunma Bakanlığı, “Gizli” başlığı altında 13 belge yayımladı; bunlardan biri “İsrail’in sivillere ve askeri olmayan hedeflere yönelik uluslararası anlaşma hükümlerinin ihlali niteliğindeki saldırılarına ilişkin açıklama” başlığını taşıyor.
Belgede, 6 Ekim-6 Kasım 1973 tarihleri arasında “düşmanın” Mısır’ın aralarında, Buheyra, Kefr eş-Şeyh, Dimyat ve Kalyubiyya (kuzey), İsmailiyye, Süveyş ve Port Said’in yer aldığı çeşitli kentlerine yönelik gerçekleştirdiği ihlaller bulunuyor.
Belgelere göre bu ihlaller çok sayıda vatandaşın ölümüne ve yaralanmasına, onlarca evin yıkılmasına, kamu yollarının hasar görmesine, iletişim ağının zarar görmesine ve yangınların çıkmasına neden oldu.
Belgelerde ayrıca “düşman” hareketlerine ilişkin düzinelerce harita ve askeri rapor, “Bar Lev Hattı” (1967 Altı Gün Savaşı’nın ardından İsrail tarafından Süveyş Kanalı’nın doğusunda inşa edilen savunma hattı) olarak bilinen ünlü toprak setin geçilmesi ve yok edilmesine ilişkin telsiz telefon iletişimleri ve liderler arasındaki konuşmalar da yer alıyor.
Mısırlı askeri yetkilinin raporu
Eski Mısır Savaş Bakanı ve Devlet Başkanı Askeri Danışmanı Mareşal Muhammed Abdulgani El Cemsi’nin gizli bir oturumda Mısır Milli Güvenlik Komitesi’ne verdiği brifingi özetleyen rapor da yayımlanan belgeler arasında yer alıyor.
Cemsi, 24 sayfadan oluşan raporda, Mısır’ın aslında 28 Eylül 1968’te İsrail’e karşı yıpratma savaşı başlattığını ve bunun 7 Ağustos 1970’te sona erdiğini belirterek, düşman saflarına en büyük zayiat vermekle paralel olarak savaş hazırlığının yapıldığını dikkati çekiyor.
Savaşta en belirgin faktörün Mısır askerleri ve onların sahip olduğu manevi güç olduğuna işaret eden Cemsi, “Bu savaşta en büyük sürpriz ise Mısırlı askerlerin yeterliliği ve fedakarlığa olan hazırlığıydı.” ifadelerini kullanıyor.
Yom Kippur Savaşı
Mısır ve Suriye’nin 6 Ekim 1973’te İsrail’e karşı başlattığı Yom Kippur Savaşı, İsrail ile Arap ülkelerinin bugüne kadar karşı karşıya geldiği son muharebe olmuştu.
Yahudilerin en kutsal günü Yom Kippur’da (Kefaret günü) başlaması sebebiyle savaşa bu isim verilmişti.
Savaşın amacı İsrail’den 1967’de işgal ettiği Golan Tepeleri ve Sina Yarımadası’nı geri almaktı. Ancak İsrail’in Suriye’ye oranla daha gelişmiş tanklara sahip olması ve Mısır’ın savaşın ikinci haftasındaki yanlış hamleleri sebebiyle Kahire ile Şam amaçladıkları sonuçlara büyük ölçüde ulaşamamıştı.
ABD’nin ara buluculuğunda Mısır ile İsrail arasında 18 Ocak 1974’te İsrail askerlerinin Süveyş Kanalı’nın batısı ve Sina’dan da belli bir ölçüde geri çekilmesini sağlayan bir anlaşma imzalanmıştı.
Tel Aviv ile Şam arasında da 5 Haziran 1974’te Kuvvetlerin Çekilme Anlaşması imzalandı. İsrail bu anlaşmayla savaş sırasında işgal ettiği Suriye topraklarından çekilmeyi kabul ederken, 1967’de işgal ettiği Golan Tepeleri’nde kalmaya devam etmişti.