İş Sağlığı ve Genel Müdürlüğü tarafından bir otelde düzenlenen “Uzaktan Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliği Çerçevesi: Sağlıklı ve Üretken Uzaktan Çalışma” konulu panele katılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, çalışma hayatı mevzuatının, toplumun değişim hızına bağlı olarak değiştirilmesi, bu konularda yenilik yapılması gerektiğini belirtti. 8 saatlik çalışmanın azalması yolunda pilot uygulamaya gidilmeye başlandı. Peki Türkiye’de çalışma saatleri azalır mı?
“BİRÇOK ÜLKEDE 8 SAATİN AŞAĞIYA ÇEKİLMESİNE DÖNÜK ÇALIŞMALAR VAR”
8 saatlik çalışma süresinin normal olarak algılanmaya başlandığını belirten Bakan Vedat Bilgin, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Oysa yeni teknolojiler, insanın emeğini ikame eden yeni bilgiler üretim sürecine girdikten sonra 8 saat mesai artık eski alışkanlığımızın bir parçası olarak duruyor diye düşünmemiz, eleştirmemiz lazım. Bugün birçok ülkede 8 saatin aşağıya çekilmesine dönük çalışmalar var. Geçtiğimiz günlerde İngiltere’de bu konuda pilot bir uygulama başlatıldı. Bunlar yaygınlaşacak. Muhtemelen 25 yıl sonra 6 veya daha az saat fiziki çalışma, onun dışında uzaktan çalışmanın da olduğu çalışma biçimleri devreye girecek. Bu kaçınılmaz. Teknoloji emeği ikame ettikçe, teknoloji üretim sürecinin mekanla bağını kopardıkça bu değişmeler kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır.” Peki Türkiye’de mesai saatleri değişiyor mu? Uzman isimler yanıtladı.
BAKAN BİLGİN 8 SAAT MESAİNİN DÜŞÜRÜLEBİLECEĞİNİ AÇIKLAMIŞTI. BU NE ZAMAN MÜMKÜN OLABİLİR?
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Vergi Uzmanı Muhammet Bayram milliyet.com.tr’ye yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
Normal şartlarda burada Devlet Memurları Kanunu’na göre belli bir saat yoktur. Mesai saatlerini Valilik belirliyor. Pandemi sürecinde Valilik dedi ki ‘ben hamile ve engellileri çağırmıyorum’ Devlet Memurları Kanunu’nda böyle bir süreç yok. Artık her şey elektronik, e-fatura, e-bildirgeler kullanılıyor. Bu kapsamda memurların evden iş yapabileceği gösterildi. Ondan dolayı bazı işlerde esnetilme yapılabilir.
Devlet memurunun iş yerine geldiği zaman devlete ekstra gideri var. Devletin de personellerinin kendi kamu kurumlarında olduğu sürece giderleri olduğu için süreler azaltılabilir.
BU ÖZEL SEKTÖR İÇİN MÜMKÜN MÜDÜR?
Özel sektör için kanuni düzenlemeye gerek yoktur. Buna işverenler karar verecek. İşverenlerin bunu daha aktif şekilde devreye alması lazım. Ama kamu çalışanları adına kanuni düzenlemeye ihtiyaç olmalıdır.
ESNEK ÇALIŞMA MODELLERİNDEN HANGİLERİ TÜRKİYE’DE ÖNE ÇIKABİLİR?
Bilgisayar üzerinden yapılabilecek işlerin tamamı uzaktan çalışma modeliyle mümkün olabilir. İşverenlerin buna mental olarak hazırlanması gerekiyor. Burada ekran açılıyor. Fiziki çalışma saatini işveren değerlendirebilir. Yolda kaybettiği zamanı üzerine ekleyip o sürede fiili çalışma süresini ölçebilir. Büyükşehirlerde ulaşım büyük bir sorun. 1 saat gidip 1 saat gelen var. 2 saatlik çalışma süresi göz önüne alındığında. Çalışma süresi 8 saat üzerinden hesaplanıyor. Yol süresinin de bir kısmı eklenebilir. Bu sayede çalışanlar da çalışma verimini artırabilir.
YARI ZAMANLI, ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA VE FREELANCE ÇALIŞMA MODELLERİ GİDEREK ARTIYOR. BU ÇALIŞMA MODELLERİ ÜZERİNDE BİR DÜZENLEME YAPILABİLİR Mİ?
Bunlardan en çok aktif kullanılan şudur; freelance çalışanlar vergi mükellefi olmaksızın çalışıyor. Günlük temizliğe gelenler gündelik işçiler oluyor. Bunların günlük sigortası yatıyor. Ben çağırdım, 5 saatlik hizmet verdi 5 saat üzerinden sigorta primi yatırılıyor. Bununla beraber çalıştıran kişinin vergi sorumlusu ve sigorta sorumlusu olması gerekiyor. Gündelik işveren kişi e-Devlet üzerinden sigorta primini yatırıyor.
Freelance çalışanlarda sigorta primi ve vergi yok bunun düzenlenmesi gerekiyor. Kanuni bir düzenlenmesi olmalı. Verginin daha az alınması ve sigorta priminin daha az ödenmesi gibi bu sektörlerin teşvik edilmesi gerekiyor. Freelance çalışanlara daha düşük faizli kredi gibi teşviklerin yapılabilir.
SİZCE TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA HAYATININ GELECEĞİ NE YÖNDE OLUR?
Bütün Avrupa ve dünyada pandemi süreciyle beraber evden çalışma modeline gidildi. Hizmet sektöründe çalışanları biz haberlerde görüyoruz., TV’lerde görüyoruz. Çalışma ortamları ev ortamları gibi. Aynı şekilde artık geleceğin aslında evden çalışma ve rahat çalışma modeli olacağını düşünüyorum. Bu kapsamda evden çalışma modelleri ve freelance çalışma modelleri geliştirilebilir.
SGK Uzmanı Emin Yılmaz ise konuyla ilgili şu ifadeleri kullanmıştı: “Bakan Bilgin mesai saatleriyle ilgili 8 saatlik kısma değindi. Bizim normalde mevzuatta haftalık 45 saat, cumartesi günleri de çalışıyorsa 7.5 saat çalışmamız var. İlerleyen dönemlerde buna düzenleme geleceğini söyledi Bakan Bilgin ancak bu uzun vadede olacak. 20-25 yıl gibi bir süreçten bahsedildi. Avrupa’da İngiltere pilot ilde düzenleme yapıyor. Sadece o ülkenin iş mevzuatında 1 bölge değerlendiriliyor.
ÇALIŞMA SAATLERİ AŞAĞI ÇEKİLEBİLİR Mİ?
Yapılabilir, bizim iş kanunumuzda 4857 iş kanununun 14. Maddesinde uzaktan çalışmaya değinilmiştir. Bunun yönetmeliği 10 Mart 2021’de çıkmıştır. Geçtiğimiz pandemi etkilerinden dolayı yönetmelik hızlandırıldı. 14. Maddede şu söyleniyor. İşçi ve işveren arasındaki sözleşme herhangi bir iş sözleşmesi olabilir. Bunu uzaktan çalışma olduğu zaman otomatik olarak uzaktan çalışma iş sözleşmesine dönüştürülebilir.
Yine maddenin totalde 6 maddesi var. İşçi ve işveren arasında olacak. İşçi ve işveren tarafından talep edilebiliyor. Uzaktan çalışma ile ilgili usul ve esaslar işverene bırakılıyor. 30 gün içerisinde işveren bir karar vermesi lazım. Ülke içerisinde kriz, salgın hastalık varsa işveren işyerinin belli bir bölümün veya tamamını uzaktan çalışmaya yönlendirebiliyor. Uzaktan çalışmanın da yasaya uygun bir şekilde yapılması lazım.
Bilgisayar başında olması lazım, büyük bir fabrika düşünelim mavi, yakalıların uzaktan çalışma olanaksız oluyor. Önümüzdeki 10-15 yıl sonrasında bazı sektörlerde yeni iş olanakları doğacak. Bunlar da uzaktan çalışmaya müsait olacak.
ÇALIŞMA SAATLERİNİN AZALMASININ FAYDASI NE OLUR?
Taraflar arasında iş sözleşmesinde yazılı olmalıdır. Uzaktan çalışmada nitelikli personeller yani bankacı arkadaşlar evden çalışma yapabiliyorlardı.”