Didem Seymen – Koronavirüs salgınından sonra dünyada, Afrika’da yayılan, ölümcül hastalığa neden olan ve “maymun çiçeği” diye bilinen mpox (monkeypox) virüsü endişesi yaşanıyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de Afrika’da Kongo’dan komşu ülkelere yayılan maymun çiçeği virüsü nedeniyle küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. 2022’de İspanya’da yine salgın söz konusu olmuştu. Maymun çiçeği (mpox) virüsü, çiçek hastalığı virüsüne benzese de onun gibi bulaşmıyor. Yapısal olarak daha stabil bir virüs, o yüzden çok büyük mutasyonlar geçirmesi beklenmiyor. Sosyal temastan çok cinsel yolla bulaşan bu virüs ile ilgili merak edilenleri Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ateş Kara, Milliyet’e anlattı…
Yakın temasla
“Mpox hastalığı, ilk defa Batı Afrika’da yaşayan Gambiya fareleri ve Gambiya sıçanlarından insanlara geçiyor. Onların derin ısırıkları ile bulaşıyor ya da etinin yenmesiyle. İnsanlardan insanlara geçişi çok kolay değildi, çok yakın temas ya da cinsel ilişki ile geçiyordu. Bu hastalığın 2 formu var; Orta Afrika formunda hasta olan yüz kişiden 1’inde ölüm görülürken, Batı Afrika formunda 2022’de Avrupa’da İspanya’yla başlayan salgın vardı. HIV ve/veya bağışıklık baskılananlarda ölüm oranı binde 1’di.”
Maskeyle korunulmaz
“Tehlikeye neden olan şu; Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde otoyol yapılmıştı, orada vakalar görüldü. Tamamı cinsel ilişki ile geçiş şeklinde görülüyor. Görülme oranı yüzde 1 iken, 2023 Eylül’den sonra görülenlerde mortalite yüzde 4’e geldi. Yani 4 kat arttı. ‘Hasta olan kişilerin özelliklerinden mi virüsün değişkenliğinden mi’ diye bakıldı. Virüs de değişmiş. DNA virüsü ve stabil bir virüs. Çok çok daha az değişkenliği. Vaka sayısında da kıpırdanma olunca Dünya Sağlık Örgütü dikkat çekmek istedi. Maske takıp koronadan korunmak gibi korunacak bir virüs değil. Bu virüste öyle bir salgın beklememek lazım ama 2022’deki salgının temel nedeni, İspanya’da gerçekleştirilen 2 büyük festival. O festivallerden sonra iyice yayıldı.”
Avrupa’ya da sıçradı
DSÖ’nün, mpox salgınının artık uluslararası endişe uyandıran bir noktaya geldiğini açıklamasından sadece birkaç saat sonra Afrika dışında ilk vaka duyuruldu. İsveç, dün yakın temas yoluyla yayılan viral bir enfeksiyon olan mpox’un ilk vakasını doğruladığını açıkladı. İsveç Sağlık ve Sosyal İşler Bakanı Jakob Forssmed, basın toplantısında söz konusu vakanın “Clade I” adı verilen daha ciddi bir mpox türüne sahip olduğunu söyledi.
Belirtileri neler nasıl bulaşıyor?
Prof. Dr. Ateş Kara’nın verdiği bilgiye göre, maymun çiçeğinin (mpox) en önemli belirtileri, halsizlik, ateş ve vücutta küçük sıvı dolu döküntüler: “Cildimiz- deki deri döküntülerinde sıvı var, sıvıda da virüs var. Bulaşması için her iki tarafın da cildinde açık yara olması lazım. Mukozada hasar yaratacak şekilde temas gerçekleşirse geçer. Ya da cinsel ilişki ile geçebiliyor. Hep çiçekten korkulur, o insanlara adapte olmuş insan virüsü olduğundan hasta kişinin kullandığı battaniye, örtü başkasına değdiğinde hastalığa sebep oluyordu. İnkaların ortadan kalkışı böyle oldu. İngilizler ABD’ye gidip eşyalarını bırakarak geri çekiliyorlar. Sağlıklı bir kişi, sağlıklı bir deri varsa bulaşması mümkün değil. Çiçek hastalığı virüsü 48 saate kadar kalıyordu. Maymun çiçeği virüsünün kalış süresi ise kısa saatler. Koronavirüs ve grip, solunum yoluyla yayılıyor. Şu an konuştuğumuz virüsün geçişi cinsel yolla bulaşıyor, çok yakın temas gerektiriyor. Sosyal temasla, aynı ortamda bulunmayla, tokalaşmayla bulaşmıyor.”
Ellerde, ayaklarda döküntüler…
Şu an için Türkiye’de bildirilmiş bir maymun çiçeği vakası bulunmadığını kaydeden Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu Bilim ve Eğitim Komisyonu Sorumlusu Dr. Zeynep Özsevimli, virüsün insanlara genellikle enfekte bir kişi veya hayvanın cilt lezyonları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan temas sonucu bulaşabildiğine dikkat çekerek şu değerlendirmeyi yaptı: “Hastalıkta, ateş, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, kas ağrısı ve yorgunluk maymun çiçeği virüsünün en sık görülen belirtileridir. Bir diğer tipik belirtisi olan döküntüler genellikle yüz, eller, ayaklar ve ağızda ortaya çıkıp, bir süre sonra içi sıvı dolu lezyonlara dönüşür. Virüsün yayılımında rolü olan hayvan konakları, kemirgenler ve primatlardır. Genellikle 2-4 hafta süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır.“