Mine Özdemir Güneli – Türkiye, çocuk obezitesinde Avrupa’da birinci, dünyada ise üçüncü sırada yer alıyor. Bu sonucun ortaya çıkmasında okul kantinlerinde satışa sunulan ürünlerin etkisi büyük. O nedenle Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) kantinlerde sağlıklı ürünlerin satışına yönelik birçok çalışma yaptı. Öyle ki MEB, Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı, 2 Ocak 2019’da bir araya gelerek okul kantinlerinde sağlıklı gıdaların satılması için Okul Gıdası Logosu İşbirliği Protokolü imzalamıştı. Ancak proje, gıda üreticilerinin hazırlıklarını tamamlayabilmesi için, daha sonra da Kovid-19 pandemisi nedeniyle uygulanamamıştı.
Bugün kantinlerinde çocukların sağlığını olumsuz etkileyebilecek birçok ürünün satışı yapılıyor. Bu tehlikeleri ve çözüm önerilerini Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk’e sorduk.
‘KAHVALTI YAPMIYORLAR’
Kantinlerde okul gıdası logolu ürünlerin satışının yapılmasına yönelik alınan kararın 3 yıl daha ertelendiğini belirten Erk, “Endüstri de çalışmasını yapmıştı ama okul gıdası logolu ürünlerde maliyeti artırıcı unsurlar var. Nişasta bazlı şeker, e simgesiyle gösterilen katkı maddeleri fazla kullanılamadığı için o kategoriye giremiyor. Pancar şekeri ve bitkisel yağlardan yapılan ürünlerin kullanılması maliyeti artırıyor. 500 civarında endüstrinin sağlıklı okul gıdası olmaya yeterli gördüğü liste yayınlandı ancak içinden bazı ürünlerin hak kazanmadığı ortaya çıktı. Demek ki biraz acele edilmiş” diye konuştu.
Kantinlerde ürünlerin fiyatının çok arttığını ancak bazılarında maliyetlerin artmadığını dile getiren Erk, “Kantinlerde aromalı sütler var; aroma tatlandırıcı demek. Bunların minimize edilmesi lazım. Normal süt ve ayran okullarda satılmalı. Sağlıklı okul gıdasına hak kazanmış bu ürünler mutlaka olmalı” dedi.
OBEZİTEDE BİRİNCİYİZ
Kantinlerde satışa hak kazanan 500 üründen fiyatı düşük olanların talimatla verilmesi gerektiğini vurgulayan Erk, denetimlerin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapıldığını ama daha iyi olması gerektiğini söyledi. Çoğu anne babanın çocuklarına beslenme çantası hazırlamadığına dikkat çeken Erk, çocukların cebindeki parayla simit aldığını, dengeli beslenme olmadığı için obezitenin arttığını belirtti. Türkiye’nin çocuk obezitesinde Avrupa’da 1., dünyada 3. olduğunu kaydeden Erk, Anadolu’da öğrencilerin yüzde 70’inin kahvaltı yapmadığını, sağlıklı beslenme için çocuklara ilkokulda da kahvaltı verilmesi gerektiğini dile getirdi.
FİYATLAR PİYASAYI YAKALADI
Okul kantinlerindeki ürünlere 2023-2024 eğitim öğretim yılının ikinci döneminde zam geldi. İstanbul Kantinciler Esnaf Odası’nın belirlediği fiyat tarifesine göre birinci dönem 12 TL olan simit, açma ve poğaça 15 TL’ye, 5 TL olan su 6 TL’ye; 15 TL olan meyve suyu 20 TL’ye; 10 TL olan ayran 13 TL’ye, 13 TL olan süt 17 TL’ye çıktı. Çay 15 TL, çorba 35 TL, karışık tost ise 50 TL oldu. Bir öğrencinin günde bir simit yediği, 1 ayran, 1 de su içtiği hesaplandığında cebinden çıkan gider 34 TL’yi buluyor. Bu da ayda 20 günden 680 TL’lik masraf demek.
Son zamla öğrenciler, hamburgeri 65 TL’den; ekmek arası köfteyi 75 TL’den yiyecek. Bazı ürünlerin fiyatlarının piyasaya göre yüksek olması, bazılarında piyasayı yakalaması dikkat çekti. Dışarıda 10-12 TL’ye satılan simit, kantinde 15 TL, yine dışarıda sütün fiyatının 10,50 TL; ayranın 3,40 TL, suyun da 2,50 TL olduğu görülüyor. Fast food zincirlerinde ise hamburger 90 TL’den başlıyor, kantinde 65 TL.
NELER YASAK?
Okul kantinlerinde her ürünün satışı yapılamıyor. 2022 yılında alınan Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Kararı’na göre kantinlerde enerji, gazlı, aromalı içecekler, kızartmalar, cipsler, tüm çikolata türleri, hamurlu ve şerbetli tatlılar, pastalar, kafeinli ürünler, çiğ köfte, bitki çayları, tatlandırıcı içeren yiyecekler satışı uygun olmayan ürünler arasında yer alıyor. Ancak belli kriterlerin sağlanması koşuluyla kantinlerde burger, nugget gibi fast food ürünlerinin yanı sıra köfte çeşitleri, konserve balık ve hindi olmak üzere et ürünleri, salam, sucuk, pastırma, sosis gibi işlenmiş etler ve tuzlu hamur işlerinin satışı uygun görülüyor.