Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Ülkelerin, şehirlerin, illerin, ilçelerin mahallelerin isimleri vardır. Topluma mâl olmuş, unutulmasını istemediğimiz ya bu hayattan göçüp gitmiş ya da yaşarken onurlandırılmak istenmiş kişileri sokak isimlerinde yaşatırız. Herhangi bir sokağa veya caddeye verilecek isme ise belediye meclisi ve yetkilileri tarafından karar verilir. İstanbul’un Beykoz ilçesinde bulunan Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi de böyle bir hikâyenin parçası. İşte yaşadığı tüm zorluğa rağmen Türk askerlerini vatanlarına getirebilmek için canla başla uğraşan Yarbay Tsumura’nın göz yaşartan fedakarlığı.
JAPONLAR BÖLGEYİ İŞGAL EDİNCE TÜRK ASKERİNİ GÖRDÜ
Takvimler I. Dünya Savaşı yıllarını gösteriyordu. 1012 Türk, aileleriyle Ruslara esir düşmüş, Sibirya’da bir esir kampında tutulmuştu. 1921 yılındaki Komünist Devrim’den sonra, Kızıl Ordu ile savaşan Beyaz Ordu’ya destek için giden Japonlar tarafından bölge işgal edildi. Japon kuvvetlerinin işgalinden sonra Sibirya’daki Türk esirler Japonya’nın kontrolüne geçti.
Osmanlı İmparatorluğu ise vatandaşlarını geri alabilmek için bir dizi diplomatik çaba verdi. Japonlar, Türk asker ve ailelerini ülkelerine geri gönderebilmek için ‘Heimei-Maru’ gemisini görevlendirdi.
1921 yılında şubat ayının sonlarında Heimei-Maru, Vladivostok’tan yola çıktı, Süveyş Kanalı’nı geçti ve Akdeniz’e ulaştı. Yolculuğu başarılı geçen Heimei-Maru gemisinin önü Midilli Adası açıklarında Yunanistan Krallığı donanması tarafından kesildi. Yunan, Anadolu’da süren savaş nedeniyle esirlerin teslim edilmesinin önüne geçerek Türk askerlerini almak istedi. Ancak Heimei-Maru’nun komutanı Yukichi Tsumura esirlerin Japonya’nın gözetiminde olduğunu söyleyerek tüm baskılara rağmen Türk askerleri ve ailelerini vermedi.
6 AY PİRE’DE, 7 AY ASİNARA’DA BEKLEDİLER
Gemiyi Yunanistan’ın Pire kentindeki Pire Limanı’na çektiler. Tamı tamına 6 ay boyunca yetkililerin gemiden inip erzak almalarına bile izin verilmedi. Yıldırmak için yapılmış tüm hamlelere rağmen Yarbay Tsumura pes etmedi, esirleri ait oldukları topraklara ulaştırma konusunda niyetliydi. Aylar süren bekleyişin ardından Milletler Cemiyeti olaya el atarak gemideki 395 kadın ve çocukların serbest bırakılması istedi. Bu olayda İtalya’nın arabulucu olmasıyla tutsaklar İtalya’ya teslim edildi ve bu kez de esirlerin İtalya Asinara Adası’ndaki süreçleri başladı. Asinara’da 7 ay daha kaldıktan sonra, İstanbul Hükümeti esir düşmüş 1012 askerinin yeniden orduya katılmayacağının teminatını verdi ve 1922 yılında 1012 asker ‘Ümit’ adlı Türk gemisiyle, Osmanlı İmparatorluğu’na teslim edildi.
Japonya elçisi Suzuki Kazuhiro, Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi’nde
Türk esirleri Sibirya’dan getiren ve yol boyunca hiçbir şekilde bırakmayan geminin komutanı Yukichi Tsumura’nın görevine olan sadakati dilden dile dolaştı durdu. Esir düşmüş askerleri ülkelerine teslim edebilmek için zorlu bir gemi yolculuğunu tamamlayan Yarbay Tsumura’nın yaptıkları unutulmadı. 2019 yılında Japonya’ya yapılan bir ziyaret sırasında Türk-Japon ilişkilerini anlatan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 1921 yılında Japonya’da Birinci Dünya Savaşı’nda Ruslara esir düşen 1012 Türk askerini ve Türkiye’ye getiren Japon komutanın hikâyesini anlattı. Yarbay Tsumura’nın hikâyesini, Beykoz Belediye Başkanlığı gündemine taşıyan isim Beykoz ve İBB Meclis Üyesi Sadullah Kabahasanoğlu oldu. Karahasanoğlu, 1 Temmuz 2019’da Beykoz Belediye Meclisi’ne verdiği önergede şu talepte bulundu:
“Japon komutan büyük bir cesaret örneği göstererek askerlerimizi Yunan’a teslim etmemiştir. Birinci Dünya Harbi’nde Ruslara esir düşen 1012 kişinin Japon gemisiyle İstanbul’a getirilmesini sağlayan geminin komutanı Yarbay Yukichi Tsumura’dır. İlçemizde bir caddeye Yarbay Tsumura adının verilmesini saygıyla arz ederim.”
Bunun üzerine dönemin Beykoz Belediye Başkanı Murat Aydın, Beykoz ve Japonya arasındaki ilişki ve dostluk dolayısıyla Japon komutanın adının Beykoz’da bir caddeye verilmesi için çalışmalara başladı.
Yarbay Tsumura’nın isminin Beykoz’a verilmesi tesadüf değil. 1970’li yıllarda yine İstanbul’un Beykoz ilçesinde Japonya’nın teknik desteğiyle İstanbul Denizcilik ve Su Ürünleri Meslek Lisesi kurulmuş, tamı tamına 25 yıl boyunca Japon hocalar bu lisede ders vermişti.
ADI BEYKOZ’DA YAŞATILACAK
Önerge belediye meclisinde kabul edildi ve sonrasında talep, İBB Meclisi’ne götürülmeden önce Dışişleri Bakanlığı’na da görüşü soruldu. Bakanlık 6 Eylül 2019’da Beykoz’da bulunan ‘Spor Caddesi’ adının ‘Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi’ olarak değiştirilmesinde sakınca görülmediğini iletti. Böylece Tsumura’nın adı Beykoz’un Ortaçeşme Mahallesi’ndeki Spor Caddesi’ne verildi.
102 yıl önce Rusya’da esir kampına alınan Türk askerleri ülkelerine kavuşturmak için görevine ve rütbesine ihanet etmeyen, yolda karşısına çıkan her türlü zorluğa rağmen dimdik duran Yarbay Tsumura’nın ismi Beykoz’un Ortaçeşme Mahallesi’nde yaşatılıyor.