Çalışmanın orta bir diliminde işçinin ihtiyaçlarını karşılaması için verilen ‘ara dinlenme’ çalışma süresine göre değişir ve aralıksız olarak kullandırılır.
Ara dinlenmesi, çalışmanın orta bir diliminde işçinin ihtiyaçlarını karşılaması için verilir. İşçinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelirken iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak noktasında önemli bir araçtır. Bu nedenle işçinin isteği ile dahi kaldırılması mümkün değildir.
İş Kanunu ile belirlenmiş ‘ara dinlenme’ çalışma süresine göre değişir. Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa olan işçilere 15 dakika, 4 saat – 7.5 saat olan işçilere 30 dakika, 7.5 saatten fazla işçilere 60 dakika ara dinlenmesi verilmesi gerekir. Günde 11 saate kadar çalışmalar için ara dinlenmesi en az 1 saat, 11 saati aşarsa da en az 1.5 saat olarak verilir. Bununla birlikte yemek yeme, çay içme, dinlenme gibi ihtiyaçların giderilmesi için ‘ara dinlenme’ çalışma süresinden sayılmaz.
Ara dinlenmesi kullandırılmaksızın işçi çalıştırılırsa bu süre artık çalışma süresi olarak sayılır. Yargıtay’a göre; “Bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması halinde ise, zamlı ücret ödenmelidir.”
Değişiklik mümkün mü?
İşçi veya işverenler trafik yoğunluğunun olduğu saatleri dikkate alarak, evlerinde daha fazla vakit geçirmek amacıyla işe, ara dinlenmesi kadar geç gelmeyi veya işten ara dinlenmesi kadar erken çıkmayı düşünebilirler.
Bu durumda, sabah 08:00’de başlanan ve akşam 18:00’de bitirilen bir mesai içinde, işçinin 1 saat olan toplam ara dinlenmesi süresini işten 17:00’da ayrılarak kullanmak istemesi söz konusu olmaktadır. Ara dinlenmesinin kullanılması işçi açısından bir hak olduğu kadar, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması açısından da bir yükümlülüktür.
Yargıtay’a göre de; “Ara dinlenme süresinin, işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir.”
Bölünmemeli…
Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Fakat aralı kullandırmanın istisnai olduğu ve işçinin temel ihtiyaçlarını karşılamak için asgari bir sürenin yine de aralıksız kullandırılması gerektiği gözden kaçırılmamalıdır.
Ara dinlenmesinin ne zaman kullandırılacağını tespit etme hakkı işverendedir. Yargıtay bu hususu işverenin yönetim hakkı kapsamında değerlendirmektedir. Buna göre; “… bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir. İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenme zamanını kullanılabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkündür.”
11 saat üzeri çalışma varsa
İşçinin 11 saatin üzerinde çalıştırılması hukuka aykırıdır. Ne var ki çalışma yaşamında sıklıkla karşılaşılan bir durum olduğundan, işçinin korunması amacıyla Yargıtay tarafından sonuç bağlanmıştır. Yargıtay’a göre; “günlük yedibuçuk saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada yedibuçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanunu’nun 63’üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi onbir saati aşamayacağından, 68’inci maddenin belirlediği yedibuçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok onbir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla günde onbir saate kadar olan (on bir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, onbir saatten fazla çalışmalarda ise en az birbuçuk saat olarak verilmelidir”.
İdari para cezası var
Ara dinlenmesi uygulanmaması halinde 9302 TL idari para cezası uygulanabilecektir. Çalışanlara ara dinlenmesinin eksik kullandırılması halinde bu süre fazla çalışma olarak kabul edilebileceğinden çalışanın ücretinin eksik ödenmesine ilişkin yaptırımlar da doğabilecektir. Ayrıca işçi ara dinlenmesini eksik kullandığını öne sürerek iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir.