Beynimizin sinir merkezinde bulunan gri ve beyaz maddenin ne kadar önemli olduğu zaten bilinen bir şey ve bilim insanları bu iki madde için kapsamlı araştırmalar yapmaya devam ediyor. Bilim insanları, beyindeki gri maddenin artırılabileceğini, ilerleyen yaşlarda ise bu sayının çeşitli yöntemlerle korunabileceğini belirtiyor.
Biz de araştırmalarla kanıtlanmış bu yöntemlere bir göz atmak istedik. Aşağıda sıralamış olduğumuz tavsiyeler kulağa tanıdık gelebilir ancak hepsinin hem sağlıklı bir hayata sahip olmak hem de beyindeki gri maddenin artmasına yardımcı olmak için büyük bir önem taşıdığını bilmenizde fayda var. Bu yüzden de tüm bu tavsiyelere bir kulak verip en azından bir denemek, kendiniz için sağlıklı ve yararlı bir adım olabilir.
Gri madde nedir, neden bu kadar önemli?
Tavsiyelere geçmeden önce gri madde nedir, beynimizdeki gri madde sayısını neden artırmamız ve korumamız gerekiyor biraz daha yakından bakalım. Beynimizin merkezi sinir sisteminde beyaz ve gri olmak üzere iki farklı madde bulunuyor. Beyaz madde sinir ağlarından oluşuyor ve beyinde bilgi aktarımını sağlıyor.
Hipokampusta bulunan gri madde ise, basitçe bizlere nasıl düşünmemiz, nasıl hissetmemiz ve hangi türde davranışlarda bulunmamız gerektiğini öğretiyor. Bilim insanları IQ ile doğrudan ilişkili gri maddenin son derece önemli olduğunu, insanların bilişsel yeteneklerinin tamamen buna bağlı olduğunu dile getiriyor. Örneğin düşük gri madde oranı, doğrudan zihinsel gerilik, demans ve alzheimer hastalığı ile ilişkilendiriliyor.
Gelelim beynimizdeki gri maddeyi neden artırmaya çalışmak istememize. Yukarıda saydığımız hastalıklardan korunmak bir yana dursun, eminiz ki herkes IQ seviyesini bir şekilde yükseltmek ister. Yapılan araştırmalarda, yüksek IQ seviyesine sahip insanların beyninde yoğun miktarda gri madde bulunuyor ve işin en eğlenceli tarafı, bunu hayatımız boyunca artırmak mümkün. Dilerseniz nasıl olacağına hep birlikte bakalım.
Meditasyon yapın
Beyin ve özellikle gri ve beyaz madde üzerine yoğunlaşmış bir uzmana danıştığınız zaman size vereceği ilk tavsiyenin kesinlikle meditasyon olacağından eminiz. Meditasyon, insan zihnini sakinleştirmek ve insana kendini iyi hissettirmekle kalmıyor, aynı zamanda gri maddenin büyük ölçüde artmasına olanak sağlıyor.
Meditasyon ve gri madde ile arasındaki bağlantı üzerine yapılan bir araştırmada, 8 hafta boyunca günde 27 dakika meditasyon yapan insanların beyninde gri maddenin ciddi oranlarda artmasına yol açtığı gözlemlendi. Aslına bakarsanız yapılan aktivite yüzeysel olarak meditasyon gibi gözükse de bilim insanlarının paylaştığı veriler olayın farklı bir yüzünü paylaşıyor.
Yayınlanan makalede 8 hafta boyunca meditasyon yapan kişilerin kendilerine karşı daha iyi ve şefkatli davrandıkları, tüm bunlarla birlikte öz farkındalığın da gri maddenin artmasına yol açan bazı duygulardan olduğu belirtiliyor. Yani duygusal olarak kendimize karşı iyi, şefkatli ve bilinçli davranmak da gri maddenin artmasında yardımcı olacak etkenler arasında bulunuyor.
Düzenli olarak egzersiz yapın
Düzenli bir şekilde egzersiz yapmak, hayatın her alanında olduğu gibi gri maddeyi artırma konusunda da son derece önem taşıyor. Yapılan bilimsel araştırmalara göre düzenli egzersiz beyindeki gri maddenin artmasına gerçekten de büyük yardımcı oluyor.
Almanya’da yaklaşık 2000 kişi üzerinde yapılan bir araştırmada haftada en az 150 dakika koşan insanların beyinlerinde gri madde sayısının arttığı gözlemlendi. İşin şaşırtıcı tarafı ise düzenli egzersiz yapan 60 yaş üstü insanların beyninde gri maddenin son derece başarılı bir şekilde korunduğu ortaya çıktı. Bilim insanları, alzheimer ve demans hastalıklarının beyindeki gri madde ile bağlantılı olduğunu, gri madde ne kadar çok olursa bu hastalıkların o kadar zor ortaya çıkacağını belirtiyor.
Kahve tüketimini kontrol altına alın
Geçtiğimiz günlerde yapılan bir araştırmada, kafeinin beyindeki gri maddeyi azalttığı ortaya çıktı. Araştırmayı yapan bilim insanları, kafeinin bilişsel olarak bir zarar vermediğini ancak deney yaptıkları insanların MR taramalarında gri maddenin azaldığını gördüklerini dile getirdi.
Bilim insanları kafein tüketimi sonlandırıldıktan sonra gri maddenin hızlı bir şekilde kendini toparladığını belirtiyor, bu yüzden de kahve tüketimini olabildiğince aza indirmek, beynimizdeki gri maddenin korunmasında yardımcı olabilir. Ben illa kahve içerim, zevkimden de vazgeçemem derseniz, kafeinsiz kahvelere yönelebilirsiniz.
Hafızanızı zorlayacak aktiviteler yapın
Puzzle, sudoku ve bulmaca gibi hafıza ile ilgili aktiviteler yapmak sadece hafızanızı değil, aynı zamanda dil yeteneğinizi ve sorgulama becerilerinizin de gelişmesine yardımcı olur. Bu tarz aktivitelerin arasında yukarıda saydığımız oyunların dışında ailenizle ya da uzun zamandır tanıdığınız arkadaşlarınızla oynayabileceğiniz bir oyun daha bulunuyor.
Son derece basit olan bu oyunda, hem sizin hem de oyunu oynadığınız kişilerin eskiden olan ve hafızanızda yer edinebilecek bir şeyler hatırlamanız gerekiyor. Örneğin kız kardeşinizin mezuniyet kutlamasında ne giydiğini hatırlamaya çalışmak, ondan da sizin askere gittiğiniz yılı hatırlamasını istemek hem eğlenceli, hem de hafızanız için son derece yararlı bir aktivite olacaktır. Dolaylı yoldan da sevdiklerinizle birlikte geçmişi yad etmiş olacaksınız.
Yediklerinize dikkat edin, bol bol zeytinyağı tüketin
Aslına bakarsanız uzmanlar sağlıklı beslenin, bol bol egzersiz yapın diye boşuna ısrar etmiyor. Sağlıklı beslenmek hayatımızda gerçekten büyük bir önem taşıyor ancak biz bu kısımda besinlerin gri ve beyaz madde ile olan bağlantısına odaklanacağız.
Gri ve beyaz maddenin artmasına ve korunmasına yardımcı olan en yararlı besin, zeytinyağı olarak görülüyor. Bu yüzden de bilim insanları ve araştırmacılar, insanların mutlaka her öğünde zeytinyağı tüketmesi gerektiğini belirtiyor. Özellikle akşam yemeklerinde zeytinyağının hiçbir şekilde atlatılmaması gerektiğini belirten uzmanlar, tadını sevmeyenler için alternatif olarak avokado ve hindistan cevizi yağı öneriyor.
Omega-3 açısından zengin besinler, organik fındık ezmesi, keten, chia ve kenevir tohumu beyindeki sadece gri maddeyi değil, aynı zamanda beyaz maddenin de artmasına olanak sağlıyor. Uzmanlar, kahvaltıda ne yediğinize değil, nasıl yediğinize de dikkat etmeniz gerektiğini belirtiyor. Yapılan araştırmalara göre yanında bir fincan çay ile yavaş yavaş yapılan kahvaltı, aceleye getirilen kahvaltıya göre beynin çok daha iyi çalışmasına yol açıyor.
İstikrarlı bir uyku düzeni oluşturun
Çoğu insan beynin uyku sırasında kendi kendini yenilediğini zaten biliyordur ancak biz bilmeyenler için bir kez daha hatırlatalım. Uyku, beyin için gerçekten de önemli bir süreç ve beyin, uyku sırasında gerçekten de akıl almaz işlemler yaparak beynimizin gelişmesine ve hafızamızın tazelenmesine yol açıyor. Mesela beynin hangi anıyı hatırlayacağını, hangisini unutması gerektiğini biz yatakta mışıl mışıl uyurken karar verdiğini biliyor muydunuz?
Beynimize yardımcı olabilmek için yapabileceğimiz en basit ve en yararlı şey, düzenli bir uyku döngüsü oluşturmak olacaktır. Bu konuda özellikle dikkat etmemiz gereken şey, her akşam aynı saatte uyumaya, her sabah da aynı saatte uyanmaya çalışmak olacaktır. Yetişkin insanlar için günlük ihtiyacımız olan uyku süresi 7-9 saatten oluşuyor. Vücudumuza ihtiyacı olandan azını ya da fazlasını vermeden sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmak, gri maddenin de artmasına olanak sağlayacaktır.
Her gün yeni bir şeyler öğrenmeye çalışın
Londra’da bir taksici olmanın ne kadar zor olabileceğini hiç düşündünüz mü? İngiltere’de All London Knowledge diye bir kural var ve taksici olmak isteyen bir şoförün öğrenmesi ve ezberlemesi yaklaşık 2 ila 4 yıl arası süren bu bilgilere sahip olması gerekiyor. İyi de gri madde ile Londra’da taksici olmak arasındaki bağlantı ne olabilir ki diye sorabilirsiniz, hemen anlatalım.
İngiltere’de yapılan bir araştırmada, All London Knowledge sınavını geçmeyi başarmış taksicilerin hipokampuslarının normal insanlardan daha büyük olduğu ortaya çıktı. Sebebi ise 2 – 4 yıl boyunca sürekli bir şeyler öğrenmek, ezberlemek ve daha sonra taksici olduklarında öğrendikleri şeyleri uygulamaya koymak.
Bilim insanları, gri maddenin çoğalabilmesi için insanların sürekli bir şeyler öğrenmesi, daha sonrasında bunu uygulaması gerektiğini belirtiyor. Örneğin profesyonel anlamda olmasa da hobi olarak yeni bir dil öğrenmeye çalışabilir, kelime ezberi yaparak tıpkı daha önce de belirttiğimiz gibi hafızanızı zorlayabilirsiniz. Her gün düzenli olarak gazete, dergi, kitap ve benzeri bir şeyler okumak, ilgi duyduğunuz bir alanda yeni bir şeyler öğrenmek beyninizdeki gri maddenin artmasında önemli ölçüde rol oynayacaktır.