Aydın Hasan – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Şu an itibarıyla yönetimin bakışı olumlu istikamette gelişiyor. Tabii bizim için tek çıkış yolu Amerika değildir. Gerektiğinde aynen S400’lerde olduğu gibi biz Amerika’nın dışında da alternatiflerle görüşüyoruz” sözleri, F-16 dosyasında son kavşağa girildiği yorumlarına neden oldu. Türkiye’nin ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 ile 79 adet savaş uçağının modernizasyonu için kit satın alma talebinde bulunmasının üzerinden bir yıl geçti. Türkiye; ABD’nin birincil nitelikte ortak olduğu F-35 projesine, 2002’de uluslararası partner olarak katıldı. Ortakları arasında yer aldığı F-35 projesi için zaman içinde yaklaşık 1.25 milyar dolar ödemede bulundu. Ancak ABD, Rusya’dan uzun menzilli S-400 savunma sistemi alması nedeniyle Türkiye’yi 5. nesil savaş uçağı olan F-35 programından 2019’da çıkardı. Türkiye; 2021 yılı Ekim ayında; ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 ile 79 adet savaş uçağının modernizasyonu için kit satın alma talebinde bulundu.
LOBİLERİN ENGELİ
2022 Nisan ayının başında ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Kongre’ye gönderilen mektubunda, Türkiye’ye potansiyel F-16 savaş uçağı satışının ABD’nin ulusal güvenlik çıkarlarıyla uyumlu olacağı ve aynı zamanda NATO’nun uzun vadeli birliğine hizmet edeceği belirtildi. Bu gelişmelerin ardından Yunanistan ile ABD’deki Türkiye aleyhtarı lobiler harekete geçti. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, mayıs ayında ABD kongresinde yaptığı konuşmada, “Türkiye’ye F-16 satmayın” mesajını açıkça dile getirdi.
SINIRLANDIRICI ŞARTLAR
ABD Başkanı Joe Biden ise NATO’nun Madrid Zirvesi sırasında haziran ayının sonunda “Türkiye’ye F-16 uçaklarını satmalıyız ve aynı zamanda uçakları modernize etmeliyiz. Bunu yapmamak bizim çıkarımıza değil. Aralıktan beri tutumumu değiştirmediğimi kendilerine ifade ettim. Bir karşılık da olmadığını ve sadece satmamız gerektiğini söyledim. Bunu yapabilmek için ihtiyacım olan şey Kongre onayı. Bu onayı alacağımızı düşünüyorum” dedi.
ABD Temsilciler Meclisi, temmuz ayında Türkiye’ye F-16 satışını şarta bağlayan tasarıyı onayladı. Temsilciler Meclisi, F-16 satışı için Türkiye’nin Yunan hava sahasını ihlal etmemesi ve satışın ABD’nin çıkarına olacağı yönünde eklemelerde bulundu.
ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa tasarısına yapılan eklemeler oylandıktan sonra tasarının tamamı Genel Kurul’da oylanacak. Eklemenin yasalaşması için Senato’nun da NDAA tasarısı versiyonunda yer alması gerekiyordu. Ancak ABD’de New Jersey Senatörü Bob Menendez ve Maryland Senatörü Chris van Hollen’ın sunduğu ve Türkiye’ye F-16 satışını sınırlandırıcı koşullara bağlayan eklemeler, ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısının Senato versiyonundan çıkarıldı. Temsilciler Meclisi ile Senato’nun ortak metninde de bu eklemelerin çıkarılması bekleniyor. Sürecin son adımını ise ABD Başkanı Biden’ın onayı oluşturacak. Böylece yıl sonuna kadar Türkiye’ye F-16 satışı dosyasının karara bağlanabileceği ifade ediliyor.
TÜRKİYE’NİN SEÇENEKLERİ
Kararın olumlu olması durumunda, Türkiye’ye 40 F-16 70 blok savaş uçağının satışı yapılacak. Ayrıca envanterde bulunan 79 F-16’nın 4.5 nesil savaş uçağına dönüştürülmesi için modernizasyon çalışmaları başlatılacak. Satışın olmaması durumunda ise Türkiye, havadan havaya muharebe gücünde zaaf oluşmaması için yeni seçenekleri gündemine alacak. Avrupa seçenekleri içinde öne çıkanlardan biri, İngiliz/İtalyan/Alman ortak üretimi Eurofighter savaş uçağı. Mecbur kalınması durumunda Rusya veya Çin’den 5. nesil savaş uçağı alımı da seçenekler içinde.
4 TEKNİK TOPLANTI
ABD’den F-16 tedariki ve modernizasyonu kapsamında; son bir yıl içinde 4 toplantı yapıldı. Aralık-2021, Şubat-2022 ve Mart-2022 aylarındaki üç toplantı Türkiye’de gerçekleştirildi. Son toplantı ağustos ayında ABD’de yapıldı. Heyet, askeri yetkililerin yanı sıra üretici firma olan Lockheed Martin yetkili ve uzmanları ile de görüştü.
ERDOĞAN DEVREDE
Cumhurbaşkanı Erdoğan da, New York’taki Türkevi’nde ABD’li Senatör Lindsey Graham ile ABD’li Senatör Chris Coons ile ayrı ayrı görüştü. Erdoğan’ın 19 ve 20 Eylül’de Türkevi’nde görüştüğü ve kabul ettiği kişi ve heyetler içinde; Dünya Yahudi Kongresi Başkanı Ronald Lauder, Amerikan Yahudi Toplumu Çatı Kuruluşları Temsilcileri de yer aldı.
Erdoğan ve Biden Madrid’de düzenlenen NATO zirvesinde.
DOĞRUDAN LOBİ FAALİYETİ
Türkiye, Ocak ayında lobi faaliyeti için Friedlander Consulting Group LLC adlı lobi şirketi ile 6 aylık sözleşme imzalamıştı. Ancak Türkiye, mayıs ayından itibaren milletvekili grubu ile ABD Kongresi’nde görüşmelerde bulunarak, doğrudan lobi faaliyeti içinde olma yolunu seçti. Mayıs ayı içinde AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Dış İlişkiler Başkanı Efkan Ala başkanlığındaki heyet, ABD’ye giderek Kongre’de temaslarda bulundu. Heyette, Ala’nın yanı sıra AK Parti Grup Başkanı İsmet Yılmaz, TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Akif Çağatay Kılıç, TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanvekili Ahmet Berat Çonkar, AK Parti Diyarbakır Milletvekili Mehdi Eker ve AK Parti İstanbul Milletvekili Volkan Bozkır yer aldı. Heyet; BM Genel Kurul toplantıları nedeniyle 17 Eylül’de New York’a Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD gezisine katıldı.10-13 Mayıs’taki ziyaretlerinin ardından ikinci ziyaretin de faydalı geçtiğini dile getiren Ala, bu ziyaret kapsamında 2’si Senatör, 14’ü Temsilciler Meclisi üyesi olmak üzere 7 Demokrat ve 9 Cumhuriyetçi Kongre üyesi ile bir araya geldiklerini söylemişti. Heyet, 8 Kasım’daki seçimin ardından ABD’ye üçüncü ziyaretini yapacak.