Evlat edinmenin yasal şartları

Kahramanmaraş’ta anne ve babasız kalan çocukların, enkaz altından kurtulan çocukların gündeme getirdiği bir konu “evlat edinme”.

Vatandaşlar bu çocukların yaralarını sarmak ve bağırlarına basarak güzel bir gelecek sunmak için yarışa girdi.

Depremden sonra evlat edinme isteği arttı

Haber programlarında da uzmanlara sık sık sorulan “nasıl evlat edinebileceği” sorusuna en sağlıklı yanıt Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sitesinde “Evlat Edinme Hizmeti” başlığında cevap veriliyor.

Depremzede çocukları evlat edindirmek için farklı bur uygulama yok. İsteyen istediği çocuğu evlat edinemiyor. Hali hazırda bu işlem için başvuru yapmış ve araştırma sürecinde olanlar ilk sırada.

Evlat edindirmenin şartları:

Peki nedir evlat edindirmenin şartları? İşte soru ve cevaplarla bu konudaki tüm gerçekler:

Soru 1: Evlat edinme nedir?

Evlat edinme durumu evlat edindirilmeye uygun olan çocukla, durumu evlat edinmeye uygun kişi/eşler arasında hukuki bağlar sağlanarak, çocuk-ebeveyn ilişkisinin kurulmasıdır.

Soru 2: Evlat edinmek üzere başvurabilir miyim?

Siz ve eşiniz otuz yaşını doldurmuş veya en az beş yıldan beri evli iseniz evlat edinmek üzere başvuruda bulunabilirsiniz.

Soru 3: Korunma altındaki her çocuk evlat edindirilebilir mi?

Bir çocuğun evlat edinme hizmetinden yararlandırılabilmesi için koruma altında olsun ya da olmasın durumunun hukuksal olarak uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle kuruluşlarımızda korunma ve bakım altında bulunan tüm çocuklarımızın evlat edindirilmesi mümkün olamamaktadır.

Çocuğun durumunun hukuksal olarak uygun olması demek; küçüğün ana ve babasının rızasının olması (Türk Medeni Kanunun 309. Maddesi), rızanın, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yerin mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilmesi gerekir.

Ya da kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğunun bilinmemesi veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunması, küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmemesi, nedenleriyle ana babadan birinin rızası aranmaz (Türk Medeni Kanunun 311. Maddesi).

Soru 4: Evli olmayan kişi evlat edinmek üzere başvuruda bulunabilir mi?

Evlat edinmek isteyen ve evli olmayan kişinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşulu aranır. Evli olmayanlar birlikte evlat edinemezler.

Soru 5: Evlat edinmek üzere nereye başvurabilirim?

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı iseniz ve Türkiye’de yaşıyorsanız, ikamet ettiğiniz İl’deki Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne veya ilk başvuru için E-Devlet üzerinden; yurt dışında ikamet ediyorsanız, bulunduğunuz ülkenin ülkelerarası evlat edinme merkezi makamı/yetkili birimine başvurmalısınız.

Soru 6: Başvuru randevusuna gelirken getirmem gereken belgeler var mı?

Bilgilendirme başvurusuna gelirken önceden hazırlayarak yanınızda getirmeniz gereken herhangi bir belge bulunmamaktadır.

Soru 7: Başvuru randevusu nedir?

Evlat edinme birimi, genel anlamda evlat edinme başvurusu için uygun koşullara sahip olma durumunuzu değerlendirecektir. Başvuru için uygun koşulları taşımanız halinde görüşmeye devam edilecektir. Yapılacak görüşmede; evlât edinilecek küçüklerin özellikleri, evlât edinmenin sosyal ve hukuki sonuçları ile evlat edinme koşulları hakkında kapsamlı olarak bilgilendirileceksiniz. Evlat edinme hakkında sorularınızı il müdürlüklerinde ilgili görevli ile paylaşabilirsiniz.

Soru 8: Hazırlanması istenilecek belgeler nelerdir?

Evlât edinmek üzere başvuran kişi veya eşlerden aşağıdaki belgeler istenir: Nüfus müdürlüğü tarafından düzenlenen nüfus olayı kayıt örneği, başvuran ve birlikte yaşadığı aile fertlerinin 25/5/2005 tarihli ve 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu kapsamında yer alan silinmiş kayıtlar da dahil sabıka kayıtları, mal varlığını, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösterir belgeler, Kimlik Paylaşımı Sisteminden belge üretebilen muhtarlıklardan veya nüfus müdürlüklerinden alınacak yerleşim yeri belgesi, öğrenim durumunu gösterir belge, fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu, Türkiye’de yaşayan yabancı ülke vatandaşlarından veya yurt dışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından oturma izin belgesi ve küçüğün kabul eden ülkeye girmesine ve orada sürekli ikametine izin verildiğine veya verileceğine dair belge.

Soru 9: Belgelerin teslimi için belli bir süre var mı?

Hazırlamanız istenilen belgeleri, başvuru tarihinden itibaren en geç iki ay içinde tamamlayarak teslim etmelisiniz. Bu süre içinde belgelerini sunmayanların başvuruları işleme konulmaz. Belgelerin sunulduğu tarih ve saat evlat edinme sıralamasında esas alınır.

Soru 10: Sosyal inceleme süreci nedir?

Belgelerin incelenmesi sonucunda dosyanın işlemlerinin devam etmesine karar verilmesi halinde hakkınızda sosyal inceleme süreci başlatılır. İl müdürlüğü evlat edinme birimi tarafından haberli habersiz ziyaretler gerçekleştirilecektir. 

Yapılacak ziyaretler; evinizde, sosyal çevrenizde, iş çevrenizde vb. olabilir.

Sosyal inceleme sürecinde sizin evlat edinilecek çocuk / çocuklar için uygun ebeveyn olma durumunuz ve koşullarınız ayrıntılı olarak incelenir ve değerlendirilir.

Soru 11: Evlat edinecek aile yanına çocuk ne zaman yerleştirilecek?

Dosyanızın uygunluğuna karar verilmesi halinde başvurunuz belge teslim tarihi itibariyle sıraya alınır.

Sırada bekleme süreniz evlat edinilecek çocuğun yaş ve cinsiyetine göre değişir.

Soru 12: Çocuk yanıma nasıl yerleştirilecek?

Sıranız geldiğinde, dosyanızın işlemlerinden sorumlu olan görevli sizinle iletişime geçecektir.

Çocukla tanıştırılmak üzere kuruluşa yönlendirileceksiniz. Evlat edinilecek büyük yaş grubu çocuklarda, uyum süreci öncesinde karşılaştırma süreci de planlanabilir.

İl müdürlüğü ve kuruluş arasında yapılacak ortak değerlendirme sonucu uygun görülmesi halinde sizinle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü arasında “Evlat Edinme Geçici Bakım Sözleşmesi” imzalanır.

Gerekli iş ve işlemlerin tamamlanmasını takiben çocuk yanınıza yerleştirilir.

Soru 13: Çocuğu hemen evlat edinebilir miyim?

Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.(Türk Medeni Kanunun 305. Maddesi)

Evlat edinme davası bir yıllık süre dolmadan açılamaz.

Bir yıllık sürenin bitiminde evlat edinme davası açabilmeniz için il müdürlüğü tarafından yapılan izlemelerin sonucunda dosyanızın olumlu değerlendirilmiş olması gerekmektedir.

Çocuğun hukuksal işlemleri gibi nedenlerle bu sürenin uzaması da söz konusu olabilir.

Soru 14: Evlat edinmenin yasal koşulları nelerdir?

Küçüğün, evlât edinen tarafından en az bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması,

Evlât edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının, hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi,

Ayırt etme gücüne sahip olan küçüğün rızasının alınması, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 311’inci ve 312’nci maddelerinde yer alan hükümler hariç, 309’uncu maddesinde belirtilen şekilde küçüğün ana ve babasının rızasının bulunması, küçüğün vesayet altında olması halinde, Türk Medenî Kanununun 397’nci maddesinde öngörülen vesayet dairelerinin izninin alınmış olması, eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya her ikisinin de otuz yaşını doldurmuş bulunmaları, koşulları aranır.

Soru 15: Evlat edinme geçici bakım sözleşmesi nedir? Süresi nedir?

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü ile sizin aranızda imzalanan bir belgedir.

Sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren bir yıllık evlat edinme öncesi geçici bakım süreci başlar. Evlat Edinme Geçici Bakım Sözleşmesi ile bu süreçte, çocuğun bakım ve eğitimini İl Müdürlüğü denetiminde üstlenirsiniz. Bu Sözleşme yükümlülüklerinizi taahhüt altına alır. Evlat Edinme Sözleşmesi evlat edinme işlemlerinin tamamlanmasına kadar devam eder. İzlemenin herhangi bir aşamasında olumsuz kanaate varılması ya da Sözleşme hükümlerine riayet edilmemesi halinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından “Evlat Edinme Geçici Bakım Sözleşmesi” tek taraflı olarak iptal edilebilir.

Soru 16: Evlat edinme izleme süreci nedir?

Çocuğun yanınıza yerleştirilmesinden, evlat edinme işlemi tamamlanıncaya kadar geçen süreçte ziyaretler gerçekleştirilir.

Yapılacak bu izleme ziyaretleri haberli olabileceği gibi habersiz de olabilir. İzleme sürecinde gerektiğinde danışmanlık hizmeti verilir.

Yapılan izlemeler raporlaştırılarak dosyanıza eklenir. İzleme süreci ve Evlat Edinme Öncesi Geçici Bakım Sözleşmesi evlat edinme işlemlerinin tamamlanmasına kadar devam eder.

İzleme sürecinde bu evlat edinmenin çocuk için uygun olmayacağı kanaatine varılması halinde sürecin tamamlanması beklenmeksizin çocuk geri alınır.

Soru 17: Evlat edinme ilişkisi nasıl kurulur?

Evlat edinme kararı, evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesince verilir. Mahkeme kararıyla birlikte evlatlık ilişkisi kurulmuş olur. (Türk Medeni Kanunun 315. Maddesi)

Soru 18: Çocuğun biyolojik ebeveyni ortaya çıkabilir mi?

Evlat edinilen her çocuğun biyolojik ebeveyni günün birinde ortaya çıkarak çocuğunu arayabilir. Verilen rıza kararından vazgeçme riski her zaman bulunmaktadır.

Soru 19: Çocuğun biyolojik ebeveynine evlat edinen ailenin iletişim bilgileri kurum tarafından veriliyor mu?

Evlat edinme ile ilgili dosya bilgileri Bakanlığımız tarafından gizlilik ilkesine uygun olarak arşivlenmektedir. Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz. (Türk Medeni Kanunun 314. Maddesi)-Evlat edinme ile ilgili dosya bilgileri Bakanlığımız tarafından gizlilik ilkesine uygun olarak arşivlenmektedir.

Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz. (Türk Medeni Kanunun 314. Maddesi)

Soru 20: Evlat edinilecek çocuğun nüfus kaydı nasıl yapılır?

Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlat edinen kişi/eşlerin adları yazılır. (Türk Medeni Kanunun 314 .Maddesi)

Evlatlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlatlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur. Ayrıca evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir. (Türk Medeni Kanunun 314. Maddesi)

Soru 21: Çocuğa evlat edinildiği ne zaman söylenmelidir?

Çocuk psikolojisi alanında yapılan çalışmalara göre çocukların bu durumu normal kabul ederek sorun yaşamamaları ve yaşatmamaları için evlat edinildiği uygun yaş ve zamanda mutlaka söylenmelidir.

En uygun dönem çocuğun henüz sosyal yaşama tam olarak açılmadığı, anne ve babanın yaşamında birinci derecede önem taşıdığı okul öncesi (4–6 yaş) çağıdır.

Çocuğunuzun; hazır olmadığı bir anda üstelik sizin dışınızdaki kaynaklardan öğrenme olasılığı çok yüksektir. Bu durum, hem sizin hem de çocuğunuzun yaşamında onarılamayacak yaralar açacaktır.

Bu gerçeği saklamanın omuzlarınızda bıraktığı ağırlık, artarak her geçen gün biraz daha kendini hissettirecektir.

Çocuğa evlat edinildiğini söyleme konusunda gerekli danışmanlık hizmeti il müdürlüklerimizce verilmektedir.

Soru 22: Çocuğa evlat edinildiği neden söylenmelidir?

Çocuğun ana-babasını bilme hakkı vardır. (Çocuk Hakları Sözleşmesi 7. Madde). Ayrıca çocuğun evlat edinildiğini öğrenmesi riski her zaman bulunmaktadır. Çocuğun bunu dolaylı şekilde öğrenmesi aile ve çocuk açısından yıkıcı ve yıpratıcı olacaktır.

Soru 23: Evlat edinilen çocuk biyolojik ebeveynleri hakkında soru sorduğunda nasıl davranılmalıdır?

Asla biyolojik ailesini kötüleyen ifadeler kullanılmamalıdır.

Bu durum çocuğun kendi hakkındaki ‘beni ailem istememiş’ duygusunun oluşmaması için büyük önem taşımaktadır.

Bu açıklamalar, çocuğun gözünde gerçek ebeveynini, ne çok iyi ne de çok kötü görmesine ve biyolojik ebeveynleri hakkında gerçek olmayan hayaller kurmasına sebep olmamalıdır.

Soru 24: Evlat edinilen kişi, dosya bilgilerine ulaşabilir mi?

Evet ulaşabilir. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun 1983 yılında yürürlüğe girmesini takiben arşiv oluşturulmuştur. Önceki yıllara ait arşiv bilgileri ise ilgili kurumlar tarafından devreden belgelerle sınırlıdır. AÇSH İl Müdürlüğüne başvuruda bulunulması gerekmektedir.

Soru 25: Evlat edinme mahkeme kararı olmaksızın doğrudan çocuğun nüfusa kaydının yapılması yasal mıdır?

Evlat edinme yasal bir işlem olup Türk Medeni Kanununun ilgili hükümleri kapsamında gerçekleştirilmektedir. Bir çocuğun evlat edinilebilmesi sadece ilgili Mahkeme tarafından verilen mahkeme kararına istinaden olur. Bunun dışında yapılan işlemler evlat edinme olarak adlandırılamaz. Bu işlemler soy bağının bozulması kapsamında yer aldığından Türk Ceza Kanunu kapsamında suç teşkil etmektedir. (Hâkim kararı olmaksızın doğrudan nüfusa kayıt ettirilerek çocuğun soy bağının değiştirilmesi durumunda Türk Ceza Kanununun 231. Maddesinde yer alan “Bir çocuğun soy bağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” hükmü doğrultusunda işlem yapılmaktadır.)