Türkiye’yi yasa boğan depremin ardından, felaketin en yıkıcı etkisini gösterdiği 11 ilde fiziki hasarın giderilmesi, şehirlerde ekonomik ve sosyal yaşamın en kısa sürede normale döndürülmesi amacıyla yatırım seferberliği başlatıldı. 2023 yılında büyük bölümü deprem harcamaları için kullanılmak üzere ek bütçe çıkarılırken, 2024 yılı bütçesinde de depremin yol açtığı hasarların giderilmesi ve bölgedeki vatandaşların ihtiyaçları için 1 trilyon 28 milyar liralık kaynak ayrıldı. 2024 Yatırım Programı’nda ise yine bölgedeki 3 bin 799’u ana proje olmak üzere 12 bin 41 projeye yaklaşık 1 trilyon 7 milyar lira ödenek tahsis edildi. Programa göre, deprem illerinde çelik yapılı okul inşası için 7.5 milyar liralık yatırımın hayata geçirilmesi planlanıyor. Konut seferberliğiyle de 456 bin 770 kalıcı konut ve 143 bin 271 köy evi ile birlikte toplamda 600 bin 41 afet konutu yapılacak.
6 Şubat depremlerinin ardından, depremin yaralarının sarılması için seferberlik başlatıldı. Temmuz ayında kabul edilen ek bütçenin önemli bir bölümünü deprem harcamaları oluşturdu. 1.1 trilyonluk ek bütçede, afet konutlarının yapımı ve altyapı hasarlarının giderilmesi için 482.8 milyar lira kaynak ayrıldı. Sağlık Bakanlığı için de 17.9 milyar lira ek kaynak öngörüldü. Bunun 1.5 milyar lirası bölgedeki sağlık tesislerine ilaç ve tıbbi malzeme alımı için ayrıldı. 2024 yılı bütçesinde de deprem hasarlarının giderilmesi ve bölgedeki vatandaşların ihtiyaçları için 1 trilyon 28 milyar liralık kaynak ayrılırken, deprem bütçesinin GSYH’ye oranını yüzde 2.5’e ulaştı.
7 bin işletmeye 2.4 milyar TL kredi
Deprem döneminde başta KOBİ’ler olmak üzere, işletmeler de bölgenin yeniden ayağa kalkması için desteklendi. 6 Şubat depremlerinden etkilenen bölgelerde Deprem Acil Destek Kredisi’nden bugüne kadar 6 bin 924 işletme 2.37 milyar lira kredi kullandı. Bu kredinin 566 milyon liralık kâr payı veya faiz giderinin tamamı KOSGEB tarafından geri ödemesiz şekilde karşılandı. Desteğin açıklandığı 31 Ekim 2023 tarihinden bugüne kadar ise 39 bin 680 işletmeye 12.8 milyar lira ödeme yapıldı. Destek programıyla, depremzede işletmelere ilk 24 ayı ödemesiz olmak üzere 36 aylık faizsiz kredi imkânı sağlandı.
Borç yapılandırma
KOBİ’lerin faaliyetlerinin aksamaması için KOSGEB İşletme Geliştirme Destek Programı kapsamında “Afet Dönemi Yaşam Alanı Desteği” ile “Afet Dönemi İşletme Desteği” programları da yürürlüğe konuldu. Bu programlar kapsamında bugüne kadar bin 414 işletmeye toplam 108.2 milyon lira destek verildi.
Depremin ardandan, son yılların en kapsamlı borç yapılandırma paketi de TBMM’de kabul edildi. Yapılandırma paketiyle, vatandaşların belediyeler dahil devlet kurumlarına olan her türlü borcu kapsama alındı. Bazı borçlar silinirken, borç ana parasına indirim yapıldı. Daha önceki borç yapılandırmalarda 36 ay olan üst sınır 48 aya çekilirken, yapılandırılan borç idari para cezası yüzde 25’e çekildi. Yasayla, vergi ve prim borçları başta olmak üzere çok sayıda kurum ve kuruluşa ödenmemiş borcun cezaları iptal edilirken, tutarı 2 bin lirayı aşmayan borçlar silindi.
Çelik yapılı okullar için 7.5 milyar TL
Depremden etkilenen illerde eğitim ve kültür yatırımları da yapılacak. Milli Eğitim Bakanlığı’nın bölgede çelik yapılı okul inşası için 7.5 milyar liralık yatırımı hayata geçirmesi planlanıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın deprem bölgesindeki kültürel varlıkların bakımı, onarımı, çevre düzenlemesini içeren projeleri için bu yıl 1.4 milyar lira ayrıldı. Programa göre Adıyaman, Diyarbakır, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa ve Adana’daki hasarlı müzeler onarılacak. Ayrıca; Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Şanlıurfa ve Osmaniye’de toplamda 66 bin 800 metrekarelik kütüphanenin onarımı da gerçekleştirilecek. Söz konusu çalışmalar için bu yıl 200 milyon lira harcanması öngörülüyor.
Depremde zarar gören tren rayları onarılıyor.
12 bin proje
2024 Yatırım Programı’nda da deprem önemli bir yer tuttu. Programdaki 3 bin 799’u ana proje olmak üzere 12 bin 41 projeye yaklaşık 1 trilyon 7 milyar lira ödenek tahsis edildi. Bu projeler kapsamındaki 2024 yılı ödeneklerinin yaklaşık yüzde 28’i eğitim, yüzde 23’ü sağlık, yüzde 13’ü ulaştırma-haberleşme sektörüne ayrıldı. Projelerin 980’i çok yıllık, 3 bin 128’i ise bir yıl içerisinde tamamlanacak projeler olarak belirlendi. Öngörülen yatırımların yüzde 71.5’inin Merkezi Yönetim Bütçesi kapsamındaki kuruluşlar, yüzde 36’sının KİT’ler ve özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar, yüzde 1.8’inin ise döner sermayeli kuruluşlar ve sosyal güvenlik kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesi planlandı. Programa göre, depremlerden etkilenen bölgede bu yıl tarım, imalat, eğitim, ulaştırma, turizm ve konut gibi birçok alanda 46 milyara yakın yatırım yapılacak. Tarım alanında, taşkın koruma işlemleri kapsamında, Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünce 11 ilde yürütülecek deprem onarımları için 2 milyar lira ayrıldı.
Diğer projeler
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca 2025’te tamamlanması planlanan “İskenderun Balıkçı Barınağı Projesi” için 208 milyon lira harcanması öngörülüyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı iş yeri yapımı için 2024’te 5 milyar lira ayırdı. Demir yollarında oluşan hasarların giderilmesi için 11 milyar liralık yatırım öngörülüyor, projenin 2027’de tamamlanması planlanıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca “Türkiye Deprem Sonrası İyileşme ve Yeniden İmar Projesi” çerçevesinde yaklaşık 6 milyar liralık yatırım yapılacak.
Konut teslimi başlıyor
Depremin ardından başlatılan konut seferberliğiyle, ilk etapta 307 bin konutun yapımı için harekete geçildi. Rezerv alanlarda 207 bin bağımsız bölümün yapımı sürerken, şehir merkezlerinde 50 bin konut, köylerde ise 50 bin çelik köy evi olmak üzere toplamda 307 bin konutun yapımı devam ediyor. Şehirlerde meydan ve ana caddelerin yapımı sürüyor. Depremlerden etkilenen 11 şehirde, ilçe ve köylerde tamamlanan konutlar, bu aydan itibaren toplu olarak teslim edilmeye başlanacak. Bu kapsamda, 41 bini şehir merkezlerinde, 5 bini de köylerde olmak üzere 46 bin konutun kura çekimi gerçekleştirildi ve anahtar teslimi başladı.
Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya, Osmaniye ve Gaziantep’te 9 bin 188 yeni iş yeri yapılması için de çalışmalar devam ediyor.