Yeni bir rapordan elde edilen genetik kanıtlar, koronavirüs pandemisinin büyük olasılıkla Wuhan pazarındaki hayvanlardan yayıldığını gösteriyor. Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip, yayınladıkları hakemli bir makalede, genetik kanıtların koronavirüs pandemisinin büyük olasılıkla ilk insan vakalarının çoğunun tespit edildiği Çin’in Wuhan kentindeki pazarda satılan hayvan veya hayvanlardan doğal bir yayılma ile ortaya çıktığını gösterdi. Salgın, çok büyük olasılıkla hayvan kaynaklı
Bilim insanları, Covid-19 pandemisinin kaynağının enfekte hayvanlar olduğuna dair yeni kanıtlar sundu. Özellikle Wuhan’daki bir pazardan yayıldığı ihtimali, laboratuvar sızıntısı teorisine kıyasla daha güçlü bir açıklama olarak öne çıkıyor. Araştırmacılar, 2020 yılının Ocak ayında Çin’de toplanan yüzlerce örneği analiz ederek, virüsün kaynağı olabilecek hayvanları incelediler. Araştırma sonuçları, özellikle rakun köpekleri, misk kedileri ve bambu farelerinin pandeminin kaynağı olabileceğini işaret ediyor. Ancak, bu bulgular kesin bir kanıt sunamıyor. Bilim insanları, virüsle bu hayvanların aynı pazardaki varlığını tespit etti ancak hayvanların virüsü taşıyıp taşımadığı net olarak ortaya koyamadı.
Araştırmanın detayları, Ocak 2020’de Çinli yetkililer tarafından toplanan çevresel örneklerin genetik analizine dayanıyor. Bu örnekler arasında, hayvan kafeslerinden ve pazar tezgahlarından alınan numuneler yer alıyor. Elde edilen bulgular, Covid virüsü ve potansiyel hayvan kaynaklarının aynı lokasyonlarda bulunabileceğini gösteriyor. ABD ve Fransa’dan bilim insanları, bu verilerle daha derin genetik analizler gerçekleştirerek, pandeminin erken aşamalarındaki virüs çeşitliliğini incelemeye çalıştı. Bu çalışmalarda, hem DNA hem de RNA kalıntıları aracılığıyla hangi hayvanların ve virüslerin pazarda bulunduğu belirlendi.
ABD’deki Scripps Enstitüsü’nden Prof. Kristian Andersen, “Tek bir tezgah düzeyinde bile, salgının yüksek olasılıkla kaynağının pazar olduğunu gösteren çok tutarlı bir hikaye buluyoruz” diyor. Ancak virüsün aynı anda aynı yerde bulunması, herhangi bir hayvana bulaştığı anlamına gelmiyor. Örneklerde en sık rastlanan hayvan, yaygın olarak görülen rakun köpeğiydi. Bu hayvanın deneylerde Covid’i hem yakaladığı hem de bulaştırdığı görüldü.
Genetik analizin derinliği, satılan belirli rakun köpeği türlerinin belirlenmesini sağladı. Bunların, kürkleri için yetiştirilenlerden ziyade Güney Çin’de vahşi doğada daha yaygın olarak bulunan türler olduğu görüldü. Bu da bilim insanlarına bundan sonra nereye bakacakları konusunda ipuçları veriyor.
Araştırma ekibi ayrıca pazarda bulunan viral numunelerin genetik kodunu pandeminin ilk günlerinde hastalardan alınan numunelerle karşılaştırdı. Viral numunelerdeki çeşitli mutasyonlar incelemek de ipuçları sağlıyordu. Numuneler, koronavürüsün pazarda birden çok kez ortaya çıktığını ve hayvanlardan insanlara iki potansiyel yayılma olayı yaşandığını gösteriyor ancak kesin kanıt sağlamıyor. Prof. Kristian Andersen ise bulguların tutarlı bir hikaye sunduğunu ve pandeminin çıkış noktasının pazar olabileceğine işaret ettiğini vurguluyor. Araştırmalarına göre pandeminin ilk günlerinde görülen koronavirüsün tüm genetik çeşitliliği pazarda bulunuyordu.
Arizona Üniversitesi’nden Prof Michael Worobey de bu çalışmanın, erken vakalar ve hastaneye yatışların pazarla bağlantılı olması gibi diğer verilerle birleştiğinde, Covid’in hayvan kökenli olduğuna işaret ettiğini söyledi. Worobey, “Bunun böyle olduğu makul şüphenin çok ötesinde” derken diğer açıklamaların hayali ve saçma olduğunu söyledi.
Worobey’in bu söylemi laboratuvar sızıntısına atıfta bulunuyor.
Virüs laboratuvardan mı sızdı?
Laboratuvar sızıntısı teorisi, virüsün vahşi yaşamdan yayılmak yerine, uzun süredir koronavirüsler üzerinde çalışan Wuhan Viroloji Enstitüsü’nden (WIV) geldiğini savunuyor. Enstitü, pazara arabayla 40 dakika uzaklıkta yer alıyor. Haziran 2023’te, virüsün kaynağını inceleyen ilgili tüm kurumlar ya bir sızıntının ya da hayvan kökenli bir virüsün makul senaryolar olduğunu söylemişti. Prof Andersen, virüs üzerinde çalışan laboratuvarın varlığı ve bunun pazara yakınlığı düşünüldüğünde sızıntı fikrinin olası göründüğünü söylerken gerçeğin daha farklı olduğunu altını çiziyor. Bilim insanına göre gerçek merkez üssünün pazar olduğu hatta bu pazarın içindeki spesifik yerleri işaret eden çok sayıda verinin olduğunu söylüyor. Salgının kaynağı olabilecek hayvanların tespit edilmesi, salgının hayvan kaynaklı olduğuna dair daha fazla kanıt için bilim insanlarının nerelere bakabileceğine dair ipuçları sağlıyor. Ancak Covid’in ilk günlerinde çiftlikler hayvanlarını imha ettiği için artık bulunacak herhangi bir kanıt kalmamış olabilir.