Çin, kendi türünde dünyanın en güçlü radar sistemi LARID (Düşük Enlem Uzun Menzilli İyonosferik Radar) sayesinde hem Mısır’daki Gize piramitleri hem de Midway Adaları üzerinde neredeyse aynı anda ortaya çıkan plazma kabarcıkları tespit etti. Çin’in Hainan kentindeki LARID radarı, Dünya’nın üst atmosferindeki plazma kabarcıklarını 9.600 km uzaklığa kadar tespit edebiliyor. Plazma kabarcığı nedir?
Ekvatoral plazma kabarcıkları, Dünya’nın düşük enlem bölgelerinde görülen anormal hava olaylarıdır. İyonosferde, yani Dünya’nın üst atmosferinde yer alan bu kabarcıklar, yüklü parçacıkların ani kaybı sonucunda oluşuyor. Bu elektron bakımından fakir bölgeler, GPS sinyallerini ve uydu iletişimlerini ciddi şekilde etkileme potansiyeline sahip. Bilim insanlarına göre plazma kabarcıkları, yüzlerce kilometre çapında devasa boyutlara ulaşabilir ve küresel iletişim sistemlerine zarar verebilir.
LARID: Dünya’nın en güçlü plazma radar sistemi
Çin, geçen yıl inşa ettiği LARID sistemi ile bu plazma kabarcıklarını radar yardımıyla tespit edebilen ilk ülke oldu. Çin Bilimler Akademisi’ne bağlı Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü, bu Ağustos sonunda yaptığı bir açıklamayla, şimdiye kadar gözlemlenen en büyük plazma kabarcığını keşfettiklerini duyurdu. Geçtiğimiz yıl 4-6 Kasım tarihlerinde bir Güneş fırtınasının tetiklediği bu plazma kabarcıkları, radar ekranlarında net bir şekilde belirdi ve bilim insanları kabarcıkların oluşum süreçlerini ve hareketlerini ayrıntılı bir şekilde gözlemleyebildi. LARID, Çin’in güney ucundaki Hainan Adası’nda yer almakta olup, 9.600 kilometreye kadar olan alanı tarayabilme kapasitesine sahip. Bu menzil, Çin’in batısında Libya, doğusunda ise Hawaii’ye kadar ulaşıyor. Geleneksel radar sistemlerinin Dünya’nın eğimi nedeniyle ufkun ötesini görmekte zorlandığı biliniyor. LARID ise iyonosfer ile yer arasında tekrar tekrar sıçrayan yüksek güçlü elektromanyetik dalgalar göndererek menzilini artırıyor. Bu dalgalar plazma kabarcıklarıyla karşılaştığında bir kısmı geri yansıyor ve radarın anten dizisi tarafından yakalanıyor.
LARID, 8-22 MHz frekans bandında çalışmakta ve her biri 24 verici-alıcı anten seti içeren iki alt radar sistemine sahip. Bu sistemler, doğu ve batıya konuşlandırılmış durumda. Tamamen dijital fazlı dizi sistemine sahip olan radar, algılama frekansı, menzil ve tarama alanı gibi parametreleri gerçek zamanlı olarak ayarlayabiliyor. İlk başta 3.000 kilometre olan etkili algılama menzili, yeni sinyal kodlama teknikleri ve jeofizik simülasyon modelleri sayesinde hızlı bir şekilde üç katına çıkarılmış. Böylece neredeyse dünyanın yarısı kapsayan bir radar ortaya konmuş durumda.
Plazma kabarcıkları stratejik öneme sahip
Plazma kabarcıklarının askeri alandaki etkileri yüksek olabilir. Özellikle modern savaşlarda GPS ve uydu iletişimlerine bağımlı sistemlerin kesintiye uğraması ciddi bir tehdit oluşturabilir. Bu nedenle ABD Donanması dahil olmak üzere dünya genelindeki askeri kuvvetler, plazma kabarcıkları üzerinde çeşitli çalışmalar yürütüyor.
Olayın bilim tarafında ise plazma kabarcıklarına olan ilgi, okyanuslar üzerinde büyük ölçekli ve uzun vadeli gözlem tesislerinin olmaması nedeniyle sınırlı. Çinli bilim insanları LARID benzeri üç ile dört ufuk ötesi radarın inşa edilmesini öneriyor.
Tüm bunlara ek olarak LARID radarının düşük çözünürlüklü olduğu ve bu yüzden askeri hedeflerin, örneğin uçak ya da savaş gemilerinin tespiti için uygun olmadığı belirtiliyor. Buna karşın Çin ordusu tarafından kullanılan benzer teknolojiye sahip yeni radar teknolojisi ile F-22 savaş uçakları gibi hedeflerin tespit edilebildiği bildirilmişti.
Ufuk ötesi radarlardan yayılan sinyaller birkaç metreye ulaşan dalga boylarına sahip olduğundan, uçaklardaki gizli kaplamaların bu sinyalleri absorbe etmesi zorlaşıyor. Çin’in 055 tipi muhripler gibi bazı yeni savaş gemilerinin de benzer şekilde hayalet uçakları tespit edebilen radarlarla donatıldığı bildiriliyor. Bazı askeri uzmanlar bu radarların tespit menzilinin yüzlerce kilometreye ulaşabileceğini tahmin ediyor.