Çin merkezli yayın kuruluşu SCMP’in haberine göre dünyanın en büyük parçacık çarpıştırıcısının inşası önümüzdeki üç yıl içinde Çin’de başlayabilir. Circular Electron Positron Collider (CEPC – Dairesel Elektron Pozitron Çarpıştırıcısı), olarak adlandırılan bu projenin yaklaşık olarak 5 milyar dolara (36 milyar yuan) mal olması bekleniyor. Proje için hükümet onayı beklenirken yapım sürecinin 10 yıl süreceği belirtiliyor. Çin, yüksek enerji fiziğinde dünya lideri olmak istiyor
CERN tarafından inşa edilen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) deneylerinde protonları ve ağır iyonları kullanıyor. Burada yapılan deneylerde atom parçacıklarına kütlelerini veren Higgs bozonunun keşfi gerçekleştirilmişti. Çin’in CEPC projesinde de elektronlar ve pozitronlarla – onların antiparçacıklarıyla – çalışılarak bu parçacıkların doğalarının anlaşılması amaçlanacak.
Belirtilenlere göre CEPC, elektron ve pozitronların parçalamadan önce son derece yüksek enerjilere hızlandırılabileceği 100 km’lik bir tünele sahip olacak. Halihazırda LHC’deki tünelin uzunluğu 27 kilometre boyutunda. Ancak CERN, LHC’nin yerini alması planlanan 100 km’lik dev parçacık hızlandırıcı Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı (FCC- Future Circular Collider) üzerinde çalışıyor.
Bununla birlikte CEPC’deki yapılacak deneylerde milyonlarca Higgs bozonunun oluşması ve projeye “Higgs fabrikası” lakabını kazandırması bekleniyor. Aktarılanlara göre Çin, CEPC için 24 ülkeden 1,000’den fazla bilim insanıyla birlikte inşa edilecek. Teknik tasarım raporu, proje finansmanının ulusal ve yerel hükümet harcamalarının yanı sıra uluslararası ortakların katkılarının bir karışımıyla sağlanacağını öne sürüyor. Ancak yine de bazı bilim insanlarına göre CEPC’in 5 milyar dolarlık maliyeti çok yüksek ve bu rakam daha da artabilir. CEPC projesini Pekin’deki Yüksek Enerji Fiziği Enstitüsü Müdürü Wang Yifang, proje inşaatının 2027 yılına kadar başlayabileceğini söylüyor. Ancak yukarıda da dediğimiz gibi, öncelikle projenin onay alması gerekiyor. Bununla birlikte önerilen maliyet rakamı da açıkçası soru işaretleri oluşturuyor. Zira CERN’in aynı uzunluktaki FCC için ortalama olarak 20 milyar dolarlık bir yatırımın gerektiği söyleniyor.