ALEYNA SEVİM İstanbul – Tam 30 yıl önce TÜİK rakamlarına göre 841 bin olan eşek sayısı, 2022’de 86 bin 455’e geriledi. Son 8 yılda eşek popülasyonu yarı yarıya azaldı. Eşekler hızla yok oluşa doğru sürükleniyor. Nedenini uzmanlara sorduk. Eşeklerin genetik ve morfolojik özelliklerini belirlemek için TÜBİTAK projesi yürüten İstanbul Medeniyet Üniversitesi Mühendislik Ve Doğa Bilimleri Fakültesi Biyomühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fulya Özdil, tarımda makineleşme, göçle köylerde nüfusun düşmesine paralel eşek popülasyonun azaldığını söylüyor. “Temel problem, kırsalda nüfusun azalması. Babaları çiftçi olan çocuklar çiftçiliğe devam etmiyor. Köylerde eşek elden çıkarılıyor. Ama yerli hayvan ırklarımızın korunması önemli. O yüzden Türkiye eşeklerinin yok olmaması adına koruma altına alınması gerekiyor” dedi. Prof. Özdil, şunları söyledi:
“Halk arasında Trakya ve Marmara bölgesinde Karakaçan eşeğinin var olduğunu, Anadolu coğrafyasında Anadolu eşeğinin yayılım gösterdiğini, Kars’ta Yorgo eşeğini, Mardin’de de Mardin beyaz eşeği olduğunu duymuştuk. Merzifon eşeği meşhurdur. Urfa Rahvan eşeği de söylendi ama hiç bulamadık. Morfolojik olarak Türkiye genelinde 500 hayvandan vücut ölçüleri aldık. Aslında eşek sütü, anne sütüne en yakın sütlerden biri. Ailelerin bunu tercih ederek gidip çiftliklerden satın aldığını ve çiftliklerin de bu amaçla kurulduğunu biliyoruz. Ama günümüzde bu popülerliğini yitirmiş gibi görünüyor.”
‘Ucuz kıyma almayın’ uyarısı
Adana Kasaplar Odası Başkanı Saruhan Yağmur, etlere vurulan mühürlere dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Vatandaş et alırken mutlak suretle mührü görüp öyle alsın. Çoğu eşek eti kesilen yeri biz yakalıyoruz. Bu etler tantuni, ucuz sucuklar ve hazır kıyamalarda kullanılır. Dikkatli olunmalı.”
‘Aç bırakılıyorlar’
Manisa, Şehzadeler’de çiftliğinde sütü için 100 eşek besleyen Türkan Eğriboyun, eşeklerin dünyada da azaldığını söylüyor: “Eşek sütü satışlarımız da piyasa şartlarından ötürü iyi değil. Eşekleri korumaya aldık. Hayvanlarımı dağa salamıyorum çünkü köylüler odun yüklüyorlar, eşekleri aç bırakıyorlar. İyi davranmıyorlar. Sütün 12 yıl önce litresi 100 liraydı. Biz kazandığımız için onlar da yiyebiliyordu ve çalışmamızın bedelini alıyorduk. Şu an ise litre fiyatı 300 oldu. İnsanlar ekonomik durumdan ötürü alamıyorlar. Bizim desteklenmemiz lazım.”