Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Takvimler 1996 yılını gösterdiğinde tarihin en büyük mali skandallarından biri yaşandı. 1919 yılında kurulmuş Japon şirketi Sumitomo Corporation’da akılalmaz bir hareketlilik gözlemlenmişti. Şirketin metal ürünleri, ulaşım ve inşaat sistemleri, altyapı, medya ve tüketim malları gibi çeşitli iş portföyleriyle birlikte Japonya’nın en büyük ticaret şirketlerinden biri ve 66’dan fazla ülkede ofisleri bulunuyordu. Sumitomo Corporation’ın metal ticareti konusunda uzun bir geçmişi vardı ve bakır da temel emtialarından biriydi. Ancak 1996’da bu şirkette tüccarlık yapan Yasuo Hamanaka ilginç bir hamlede bulundu ve bir anda bakır piyasasını altüst etti.
Yıllar geçtikçe Sumitomo bakır ticareti faaliyetlerini genişletti ve dünyanın en büyük bakır tüccarlarından biri haline geldi. 1990’larda Sumitomo Corporation’ın bakır ticareti bölümü, bakır piyasasındaki uzmanlığı nedeniyle ‘Bay Bakır’ olarak bilinen Yasuo Hamanaka tarafından yönetiliyordu. Hamanaka, Sumitomo’da 20 yıldan fazla süredir çalışıyordu ve şirket için büyük kârlar elde edebilen yetenekli bir tüccar olarak ün kazanmıştı. Ayrıca agresif ticaret stratejileri ve işlemleriyle piyasayı hareket ettirebilme yeteneğiyle de tanınıyordu. Ancak 1996’da Hamanaka’nın ticaret faaliyetleri, büyük bir bakır ticareti skandalına kârıştığı keşfedildiğinde incelemeye alındı.
VADELİ İŞLEM PİYASASINI MANİPÜLE ETTİ
1986’da Hamanaka şirkette baş bakır tüccarı pozisyonuna terfi etti. Bu yükselişi mutlu bir yükseliş değildi. Hamanaka’nın atanmasından sonraki üç yıllık dönemde Sumitomo bakır ekibi, üst yönetimin bilmediği muazzam kayıplar yaşadı. İşler kötüye gidiyordu. Hamanaka kayıpları gizlemek için yöneticilerine yalan söyledi, belgeleri imha etti ve imzaları taklit etti. Kolayca pes etmeyen veya patronlarına itirafta bulunmayan Hamanaka kendini kurtarmaya çalıştı. Ve böylece 1990’ların başında, patronları farkına varmadan bakır fiyatını kontrol etmesini ve önceki kayıplarından kurtulmasını sağlayacak bir plan tasarlamaya koyuldu.
1996’daki Sumitomo bakır skandalın borsasının hareketlenmesinin başlıca nedeni, Yasuo Hamanaka’nın bakır vadeli işlem piyasasını manipüle etmesiydi. Hamanaka, vadeli işlem sözleşmelerini kullanarak bakır piyasasında önemli bir pozisyon elde edebildi. Kullandığı sözleşmeler, daha yüksek bir fiyata satma niyetiyle, bakırı önceden belirlenmiş bir fiyattan satın almasına olanak sağladı. Hamanaka’nın stratejisi, bakır fiyatının artmasına sebep olan büyük miktarda bakır vadeli işlem sözleşmesi satın almayı içeriyordu. Daha sonra bu sözleşmeleri diğer tüccarlara kârla satarak bakır fiyatının düşmesine neden oluyordu. Hamanaka, sözleşmeleri daha düşük bir fiyattan geri satın alarak aradaki farktan kâr elde ediyordu. Bu vadeli işlem sözleşmeleri alım satım döngüsü Hamanaka’nın bakır piyasasını manipüle etmesine ve fiyat dalgalanmalarından kâr elde etmesine olanak sağladı.
KÂR ATTIKÇA RİSK DE ARTTI
Hamanaka’nın ticaret stratejileri karmaşıktı ve yüksek derecede risk içeriyordu. Bakır piyasasında genellikle büyük pozisyonlar alır, satın alma gücünü artırmak için ödünç alınan fonları kullanırdı. Bu, daha büyük kârlar elde etmesini sağladı ancak aynı zamanda riskini de artırdı. Ayrıca Hamanaka’nın büyük miktarlarda bakır vadeli işlem sözleşmelerini hızlı bir şekilde alıp satmayı içeren agresif ticaret taktikleri, piyasadaki küçük fiyat hareketlerinden faydalanmasını sağladı ama aynı zamanda piyasa manipülasyonu riskini de artırdı.
1995’te Sumitomo Corporation, en büyük bakır tüccarlarından biri olan Yasuo Hamanaka’nın ticaret faaliyetlerine ilişkin iç soruşturmalar yürütmeye başladı. Bu soruşturmalar, Sumitomo’nun bakır ticareti kârlarının yüzde 90’ından fazlasından sorumlu olan Hamanaka’nın departmanının uğradığı büyük kayıplara ilişkin endişelerden kaynaklanıyordu. Soruşturmalar, Hamanaka’nın 10 yıldan uzun süredir yetkisiz işlemlerde bulunduğunu ve zararları gizlediğini ortaya çıkârdı. Ayrıca pozisyonunu kullanarak fiyatları etkilemek ve belirli bakır sözleşmelerinde piyasayı köşeye sıkıştırmak suretiyle bakır piyasasını manipüle ettiği de afişe oldu.
ŞİRKETE 2.6 MİLYAR DOLAR ZARAR ETTİRDİ
1996’daki Sumitomo bakır skandalı şirket için ciddi mali sonuçlar doğurdu. Yasuo Hamanaka’nın yetkisiz ticaret faaliyetlerinden kaynaklanan kayıplar yaklaşık 2.6 milyar dolara (yaklaşık 85 milyar lira) ulaştı. Dava sonucu Sumitomo 150 milyon dolarlık (yaklaşık 5 milyar lira) ağır bir para cezası ödemek zorunda kaldı. Yaşanan skandaldan sonra şirket itibarı zedelendi, bu da hisse senedi fiyatında keskin bir düşüşe neden oldu.
Sumitomo bakır skandalının arkasındaki beyin olan Yasuo Hamanaka tutuklandı ve dolandırıcılık, sahtecilik ve güveni kötüye kullanma suçlamasıyla yargılandı. 8 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve Sumitomo’ya tazminat ödemesi emredildi. Skandal ayrıca yetkililerin gelecekte benzer olayların yaşanmasını önlemek için daha sıkı düzenlemeler uygulamasına neden oldu.