EBRU SUNGUR / MARDİN – Cengiz Holding’in Mardin’de kurulu Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi, grubun Kastamonu Küre’deki bakır madeninin artığı olan piritten kobalt başta olmak üzere çeşitli madenleri üretmesinden sonra şimdi de elektrikli otomobillerin kullanılmış bataryalarını madenlerine ayrıştırmaya hazırlanıyor.
Bir grup gazeteciye Mazıdağı’ndaki tesiste bilgi veren Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, bataryayı madenlerine laboratuvar ortamında ayırdıklarını, mevcut tesiste de bunu yapmaya hazır olduklarını söyledi. Kayışoğlu, elektrikli otomobiller yaygınlaştıkça kullanım ömrü dolan bataryaların sorun haline geleceğini, bazı otomobil firmalarının buna şimdiden çözüm aradığını ve kendileriyle iletişime geçtiğini anlattı.
Dünyada bir ilk
Emre Kayışoğlu şöyle konuştu:
“Atıl vaziyetteki otomobil, telefon ve bilgisayar bataryalarının içinden, kobalt, nikel, lityum ve manganezi çıkarıp ekonomiye geri kazandıracağız. Kobalt ve nikelde bu işlemi başarıyla uygulayabiliyoruz. Lityum ve manganez için de çalışmalara devam ediyoruz. Bu 4 elementi batarya tozundan ayrıştırabilen bir tesis şu anda dünyada yok. Biz tüm bu çalışmaları 1-2 yıl içerisinde tamamlayarak, dünyada bir ilki başarmak istiyoruz. Bu konuda İngiltere (ICoNiChem) ve Mardin (Mazıdağı) tesisimiz birlikte çalışıyor.”
AB projesine başvurdu
Elektrikli araç bataryası üretimi kadar geri dönüşümünün de en önemli gündem maddelerinden olduğunu vurgulayan Kayışoğlu, şunları söyledi:
“Bu tesis sadece bataryaların geri dönüşümünde değil içindeki kobalt başta olmak üzere diğer stratejik elementlerin yeniden ekonomiye kazandırılmasında da başrol oynayacak kapasitede. Ayrıştırdığımız bataryadan elde edilen değerli metalleri yeni batarya üretiminde kullanılacak hale getirebilecek gücümüz var. Sürdürülebilir batarya hammaddeleri konusundaki çalışmalarımızla 14 firmayla Avrupa Birliği’nin Horizon Projeleri’ne başvurduk. Kabul görürse Avrupa akademileri ve laboratuvarlarıyla birlikte bu konudaki ana partnerlerden biri biz olacağız.”
Demir çelik yatırımı başlıyor
Bakır üretiminde ortaya çıkan piritten elde edilen bir diğer element demir. Bu yöntemle elde edilen demirin ağırlıklı olarak Vietnam ve Meksika’ya ihraç edildiğini aktaran Kayışoğlu, “Ergitme, döküm ve haddehane teknolojilerine yatırım yaparak yıllık 200 bin ton inşaat demiri üreteceğiz” dedi.
Gübre fiyatına ‘yerli denge’
Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi’nin bünyesinde bir de fosfat madeni bulunuyor. Buradan çıkarılan fosfat, tesisin işleyişinde atık olarak çıkan fosforik asit, sülfürik asit gibi ürünlerle karıştırılarak hem tesisin ‘eksi atık’ özelliği kazanmasını sağlıyor hem de gübre üretiliyor. Tesisin yılda 400 bin tonluk DAP gübresi üretim kapasitesi bulunuyor ki bu Türkiye ihtiyacının yarısı demek. Emre Kayışoğlu, son dönemde döviz kurundaki yükseliş nedeniyle gübre fiyatlarında artış olduğunu, ancak kendileri yerli girdiyle üretim yaptıkları için fiyat artırmadıklarını, böylece diğer firmalardaki yükselişin de sınırlı kaldığını anlattı. Kayışoğlu, “Tesisimiz yılda 350 milyon dolarlık gübre, 270 milyon dolarlık metal ithalatının önüne geçiyor” dedi.
Mazıdağı’ndan notlar
– Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi, 1.2 milyar dolarlık maliyetiyle Doğu ve Güneydoğu’nun en büyük özel sektör yatırımı.
– Bakır üretiminde ortaya çıkan piritten kobalt üretebilen dünyadaki tek merkez.
– 2020’de İngiltere’deki ICoNiChem’i de bünyesine katan Cengiz Holding, her iki tesiste 2 bin 500 tonluk kapasiteyle dünyadaki kobalt üretiminin yüzde 2’sini gerçekleştiriyor.
– Mazıdağı’nda piritten kobaltın yanı sıra yılda 1000 ton çinko, 2 bin ton bakır ve 350 bin ton demir üretiliyor.
– Ürünler ABD, İngiltere, İspanya, Çin gibi 10’dan fazla ülkeye ihraç ediliyor.