Küresel ısınmadan pandemiye, küresel enflasyondan borç sorununa kadar küresel çapta çözüm bekleyen onlarca küresel sorun var. Daha da önemlisi bu küresel sorunların çözümüne liderlik edecek küresel kuruluşlara ya da platformlara ihtiyaç var.
IMF ya da Dünya Bankası gibi çok uluslu kuruluşların kuruluş nedenleri arasında aslında bu çözümleri geliştirmek ve uygulamaya konulmasını sağlamak da var. Ancak son 80 yıllık deneyim gösterdi ki bu kuruluşların sorunların çözümüne liderlik etme kapasiteleri oldukça sınırlı. Böylesi bir arayışın olduğu dönemde bundan 23 yıl önce G-20 ortaya çıktı.
‘Beş benzemez…’
G20 küresel ekonominin önemli bir bölümünü temsil eden ülkelerin oluşturduğu jeopolitk bir platform. Özellikle 2008 krizinde IMF ve Dünya Bankası’nın yetersiz kaldığı ortamda krize karşı etkili bir platform haline geldi.
Ancak son gelinen noktada G-20’nin liderliğinin de ötesinde grubun geleceği tartışılmaya başlandı. Son dönemde iyice artan küresel parçalanma ile G-20 pokerci deyimiyle “beş benzemez”in bir araya geldiği ve ortak bir açıklama yapmaktan aciz bir topluluğa dönüştü.
Mesela Mısır’ın ev sahipliği yapacağı COP zirvesine birkaç ay kaldı ama küresel ısınma gündemde Ukrayna krizi ve ekonomik sorunlar arasında hak ettiği yeri bir türlü bulamıyor. Özellikle iklim hedeflerini daha da sıkılaştıracaklarını söyleyen G20 ülkelerinin harekete geçmeleri gerekiyordu çünkü küresel emisyonun yüzde 75’inin kaynağı onlar.
G-20’nin acizliğinin diğer bir örneği de geçen ay Endonezya’da yapılan G-20 Maliye Bakanları toplantısında yaşandı. Bali adasında bir araya gelen bakanlar bazı konularda görüş birliğine varamadıkları için ortak bir açıklama yapmadılar. Onun yerine toplantıya ev sahipliği yapan dönem başkanı Endonezya’nın Merkez Bankası toplantıda konuşulan konuları özetleyen ve suya sabuna dokunmayan bir açıklama yapmakla yetindi. Takip edenler hatırlayacaktır. Nisanda Washington’da yapılan toplantıdan da ortak bir sonuç bildirisi çıkarılamamıştı. Oysa konuşulan konular arasında gıda ve enerji güvenliği gibi kritik konular vardı.
G-17+1+1+1 olur mu?
G-20 geçmişte de çok eleştirilmişti. Hatta bir zamanlar G-20 için G-19+1 ifadesi bile kullanılmıştı. Yani bir tarafta kafasına göre takılan ABD ve diğer tarafta ortak karar almaya ve ABD’yi uyum göstermeye ikna etmeye çalışan 19 üye vardı. Şimdi ki durum ise daha farklı ve daha parçalı. G-20’den ziyade G 1+1+1+17 gibi durum var. Bir tarafta ABD, diğer tarafta Rusya, öbür tarafta Çin ve geride aralarında Türkiye’nin de olduğu 17 üye.
Küresel sorunların arttığı ve IMF ve Dünya Bankası gibi çok uluslu kuruluşların yetersiz kaldığı bir dönemde G-20’nin ekonomik krizlerden iklim sorununa kadar birçok “küresel mesele”de “küresel liderlik” yapacağı ümit edilmişti. Ama grubun şu ana kadar gösterdiği performans bu beklentinin gerçekçi olmadığını gösteriyor.
Kurallı ve kapsayıcı
Endonezya Merkez Bankası Başkanı’nın dediği gibi bu toplantılarda G-20’nin küresel topluma kritik konularda güven verici güçlü mesajlar göndermesi gerekiyordu. Kritik konular ve çözüm aksiyonları Ukrayna krizi nedeniyle Rusya, ABD, Çin ve diğerleri arasında kaldı. Diğer bir deyişle kutuplar arası ayrılık G-20’yi felç etti. Ne artan emtia fiyatları, ne gıda sorunu, ne küresel ısınma, ne de az gelişmiş ülkelerin çığ gibi büyüyen borç sorunu konusunda bir adım atılamadı.
Oysa küresel problemlerin çözümü için ana platform olma iddiasıyla ortaya çıkan G-20’yi oluşturan en büyük 20 ekonomi dünya nüfusunun yüzde 66’sını, küresel ticaretin 75’ini, gayri safi hasılanın 85’ini ve yatırımların ise 80’ini temsil ediyor. G-20’nin küresel ekonomiyi güçlendirmek, krizden çıkışı hızlandırmak, küreselleşmeyi “vahşi”likten kurtarıp daha kurallara dayalı ve kapsayıcı hale getirmek gibi amacı vardı. Ve dünyanın böylesine bir platforma şiddetle ihtiyacı var. Özellikle G-20 gibi bir oluşum yaklaşmakta olan küresel borç krizinde çok kritik roller oynayabilir. Ama gelinen noktada bundan 4 yıl önce Milliyet Gazetesi’nde yazdığım gibi “Bu tablodan çözüm zor çıkar.” Dünyanın başka bir küresel liderliğe ihtiyacı var.