Türkiye, 31 Mart’ta yapılacak yerel seçimleri beklerken, seçimlerden sonra ekonomide nelerin olacağı, nasıl bir havanın yaşanacağı da merak ediliyor.
Enflasyonun ne zaman, nasıl ve ne kadar düşeceği; faiz, kur, enflasyon ve büyüme arasında nasıl bir denge gözetileceği; aşamalarıyla Türkiye’nin ekonomi programında hangi hedeflerin gerçekleştirileceği..
Bu ve benzeri birçok konuyla ilgili Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, CNN Türk’te yayınlanan Gece Görüşü’nde, gazeteciler Hande Fırat ve Zafer Şahin’in ekonomi gündemine dair sorularını yanıtladı.
Mehmet Şimşek’in açıklamalarından önemli ayrıntılar şöyle:
Brezilya’ya G20 toplantıları için gittik. Maliye bakanlarıyla toplantıları yaptık. Orada küresel ekonomik görünüm tartışıldı. Özellikle küresel eşitsizlikler tartışıldı. Bu bağlamda yine vergi konusu gündemdeydi. Yeşil dönüşüm finansmanı yine gündemdeki bir diğer gündem maddesiydi. Genel olarak bu konular kapsamlı olarak tartışıldı. Jeopolitik konularda bir fikir birliği oluşmadığı için, sonuç bildirgesi çıkmadı. Batılılar Rusya’yı kınamak istediler. Bazı ülkeler ise biz dahil, biri kınanacaksa İsrail’in de kınanması gerektiğini dile getirdik.
Küresel eşitsizlik önemli bir konu. En yoksul yüzde 50 küresel servetin sadece 2’sine sahip. Çok büyük bir kopukluk var. Bu sene dünyada milli hasılanın yüzde 60’ını temsil eden ülkelerde seçimler olacak. Bu niye önemli? Küresel büyümenin zayıf seyrettiği, eşitsizliklerin arttığı bir ortamda seçime gidiliyor. Bu gibi ortamlardaki seçimlerdeki risk aşırı uçların güçlenme ihtimalini güçlendiriyor.
Geçen sene 8.8 milyar dolar uluslararası kuruluşlardan deprem finansmanı, ihracatın finansmanı için kaynak bulduk. Türkiye’nin kaynağa erişiminde bir sorun yok. 2024’ün ilk 3 ayında seçimin getirdiği bir belirsizlik var. Yılın başında da enflasyon biraz beklentilerin üzerinde çıktı, çeşitli ücretlerin belirlendiği bir süreç olduğu için. Geçen sene 8.8 milyar olan kaynağı, bu sene 12, 13 milyar dolarlık bir rakama ulaştırmayı bekliyoruz.
Enflasyon, dünyada düşüşe geçecek
Dünyada enflasyonda düşüş var. ABD Merkez Bankası gibi bankaların faiz indirimine gitmesine neden olacak. Büyüme bizi ilgilendiren bölgelerde, 2 bölge var. Biri euro bölgesi. Orada büyüme 0,9’a çıkacak. Dünya ticareti 3.3’e çıkacak geçen seneye göre. Bizi ilgilendiren Orta Doğu ve Orta Asya’da da büyüme olacak. 2024’ten sonra ekonomi programı güçlü sonuç verecek. Türkiye’nin bir hikayesi var.
Geçen sene karşı rüzgarların hakim olduğu bir dönemdi. Şimdi ise destekleyici bu rüzgarlar. Bizi ilgilendiren bölgelerde büyüme hızlanacak. Eğer iyi bir hikayeniz olmazsa bu rüzgarların bir anlamı olmazdı. Son dönemde seçimden dolayı belirsizliğinden dolay rezervlerdeki bir miktar düşüşten dolayı 300’ü biraz geçti. Önemli olan şu. Programın çalıştığına dair bir sürü emare var.
Bu programın esası milletimizi hayat pahalılığından kurtarmaktır. Biz buna teknik olarak fiyat istikrarı diyoruz. Türkiye bundan 10 yıl önce neredeyse oradaydı. Kalıcı olarak düşük tek hanelerdeydi. Türkiye birçok bölgesel, küresel şok yaşadı. Geçen sene bir program ortaya koyduk bunun da amacı enflasyonda tek haneye inmek. Türkiye’de mali disiplin her zaman önemsendi ve hayata geçirildi aslında. Geçen sene Türkiye çok büyük bir deprem felaketi yaşadık ve bütçe açığı büyüdü. Biz geçen sene bu rakamı indirdik, bu önemliydi güven sağlamak için. Bu sene de deprem harcamaları gerçeği ile yaşamak zorundayız. Bu sene de açık nispeten yüksek seyredecek. Bizim amacımız 2025 itibarıyla deprem harcamaları dahil bu açığı yüzde 3’ün altına çekmek. Büyük açık demek, nesiller arası adaletin bozulması demektir. Biz harcamaları deprem hariç kontrol altına aldık. Gelir ayağında adımları attık. Bizim yaklaşımımız Merkez Bankası’na enflasyonu aşağı çekmekte yardımcı olmak istiyoruz. Bu önümüzdeki sene çok güçlü bir şekilde devreye girecek. Bütçe açığını kalıcı bir şekilde yüzde 3’ün altına çıkmak istiyoruz.
Cari açıkta daralma var
Geçen sene cari açık 60 milyar dolar civarındaydı. 30-35 milyar dolar civarına inmesini bekliyoruz. Bu programın çalıştığının en güzel göstergelerinden biri.
Şubat ayı enflasyonu, son 12 ayın enflasyonunu gösteriyor. Deprem etkisi var bu rakamlarda. Geçen sene yazın kurda bir düzelmeye izin verdik. O da geçici olarak enflasyonisttir. Bu faktörlerin hepsi Temmuz, Ağustos gibi sistemden çıkacak. Yazın enflasyon 20,25 puan düşer. Para politikası gecikmeli çalışıyor. Merkez Bankası ilave sıkılaşma adımları atıyorlar. Yüzde 100 destekliyoruz biz bunu. Gelişmiş ülkelerde dahi 12 ile 18 aylık bir aktarım süreci var bu hamlelerin yansımasında.
Aşırı talep ortadan kalkacak
Yılın ilk çeyreğinde çok büyük ihtimalle net ihracatın etkisi pozitife dönüyor. 2. ve 3. çeyrekte enflasyona sebep olan aşırı talep ortadan kalkmış olacak.
İlk günden beri enflasyon 2024’ün Haziran’ına kadar yüksek kalacak ve yükselecek dedik. Esas yıllık bazlı enflasyon hazirandan sonra düşmeye başlayacak. Merkez Bankası, mayıs ayında enflasyonun zirveyi bulacağını ve sonra hızlı düşüşe geçeceğini düşünüyor. İlave tedbir alma şansımız her zaman var.
“Seçim öncesi güvensizlik yaratma çabaları var”
Maalesef seçim öncesinde bazı çevrelerin özellikle seçim sonrası için belirsizlik, güvensizlik yaratma çabası var. Öyle bir hala aldı ki çok abartılı ifadeler. Bizim seçim sonrasına ilişkin orta vadeli programda öngörmediğimiz bir şey yapmayacağız. Vergi ile ilgili tutumuz net. Kurumlar vergisini artırmayacağız. Gelir vergisini artırmayacağız. KDV genel oranları artırmayacağız. İstisnalar varsa, indirimli olanlar var ise bunu gözden geçireceğimizi zaten söylemiştik. Motorlu Taşıtlara ilave bir oran gündemimizde değil.
“Kayıt dışılık hak yemek demektir”
Harcamaları gözden geçireceğiz. Daha üretken, verimli alanlara yönelteceğiz. Kayıt dışılık ile mücadele edeceğiz. Çok ciddi düzenlemeler çalışıyoruz. Nokta atışı olacak. Kayıt dışı ile mücadele ederek, bütçe açığını daha kalıcı bir şekilde kontrol altına alacağız. Kayıt dışılık hak yemek demektir.
Seçim öncesinde kasıtlı üretilen spekülasyonlar var. Hazirandan itibaren itibaren yeni bir nesil pos makinesi konulacak. Herhangi bir şehrin, çok işlek bir restoranı örneğin. Gün boyu ekmek, su gibi KDV yüzde 1 fiş kesilmiş. Bize haber verecek bu makine ile.
Kira sözleşmeleri de e-Devlet’e taşınıyor
Niyetimiz tüm kira sözleşmelerini bundan sonra e-Devlet üzerinden yaptırmak. Son 2 ayda 420 binden fazla kapı çaldık. Elimizdeki bilgilerle, fiili durumu karşılaştırdık. Bu ay sonunda kira beyannamesi verilmesi lazım.
“Bu düşüş, Türk Lirasına güvenin göstergesi”
Geçen senelerde Kur Korumalı devreye sokuldu ve kur dengelendi. 2023’ün Haziran ayından itibaren kuru serbest bıraktık müdahale etmedik. Orada kurda bir düzelme oldu. Geçen seneki koşullarla 2024 ilk çeyreğindeki koşullar çok farklı. Geçen sene politika faizi çok düşüktü enflasyona oranla. Şu an piyasanın beklediği oranla reel, yüksek bir faizdir. Piyasa yüzde 38 bir enflasyon öngörüyor. Geçen sene mayıs ayında cari açık 60 milyar doların üzerine çıkmıştı. 30 milyar dolara inmiş olacak. Cari açığın inmesi demek dövize ihtiyacın azalması demek. Kaynak girişi var. Dünya bankası gibi uluslararası kuruluşlardan kaynak girişi var. Sermayeye erişimde bir sorun yok. Cari açık daraldığı için kaynak arayışı azalıyor. Kur korumalıda ciddi bir düşüş var. Politikamız Türk Lirasını destekliyor. Bu düşüş Türk Lirasına güvenin göstergesi.
“Türkiye’nin çok iyi bir yol haritası var ve çalışıyor”
Bugünkü enflasyon yüzde 62 ama bu son 12 ayın enflasyonu. Önümüzdeki dönemde yüzde 40’ın oldukça altında öngörülüyor. Doğrusu gün içinde çok sosyal medyada bakacak zamanım olmuyor. Onun bunun yazdığına pek bakmıyorum. Arkadaşların bize ilettiği bazı çevreler seçim sonrasına ilişkin belirsizlik yaratmaya dönük çaba içindeler. Türkiye’nin çok iyi bir yol haritası var güçlü bir yol haritası var. Ve bu program çalışıyor. İyileşme var. Türkiye’de önümüzdeki aylarda ciddi kredi not artışları olacak.
“Konut ve araç fiyatları eskisi gibi hızlı artmıyor”
Aylık enflasyonda çok ciddi bir yavaşlamaya girdik. Temmuz Ağustos’ta çok yüksekti. Ocak ve Şubat mevsimsel olarak enflasyonun nispeten yüksek seyrettiği aylardır. Nisan gibi bizim patika ile uyumlu hale evrilecek. Dolayısıyla yıllık enflasyon haziran gibi hızlı bir şekilde düşecek. Rahatlama bazı alanlarda başladı. Konut fiyatları eskisi gibi hızlı artmıyor. Binek otomobil fiyatları eskisi gibi hızlı artmıyor. Birçok üründe bu sepetin tamamına yayılacak. Hizmet sektöründe fiyatlar daha yapışkandır. Onu aşağı çekmek daha zaman alır. Geçen sene aldığımız tedbirler kolay tedbirler değildi. Bu enflasyonu biz indireceğiz. Halkımız, sabit gelirliler enflasyondan muzdarip. Biz bunu görüyoruz ve bunu çözeceğiz. Cumhurbaşkanımızın da desteği tam.
“Kaynağa erişimimizde sorun yok”
BAE, Türkiye’nin yeşil dönüşümüne ciddi bir yatırım yapacak. Yenilebilir enerji üzerine olacak bu. Bu da Türkiye’nin dışa bağımlılığını azaltacak. İhtiyaç olabilir diye deprem sonrası Türkiye’nin deprem bölgesindeki konut ve altyapısı için 8,5 milyar dolarlık kaynak öngörmüştük. Bütçemiz gördüğümüzden daha iyi gerçekleşti. 10 milyar doların üzerinde bir gelir gerçekleştirdik. Dışarıdan kaynak alma ihtiyacını azalttık. Sadece biz değil özel sektör de rahat kaynağa erişebiliyor. Şubat’ın başında uluslararası piyasalara çıktık. Vadeyi artırdık, tahvil ihracına çıktık. 8’in altında borçlanabildik ve talep çoktu. Kaynağa erişimimizde sorun yok. Dünya Bankası programı açıkladığımızda önümüzdeki 3 yıl Türkiye’ye finansman sağlayacağını açıkladı.
“Kripto için yasal düzenleme Mayıs’ta hayata geçebilir”
Gri listeden çıkışımız eli kulağında, son dönemeçteyiz. Sizden bir eylem planı istiyorlar. Sonra onu yapıp yapmadığınıza dair raporlama var. Bizim eylem planını ortaya koyduk. Kripto için yasal düzenlemeyi çalıştık, grubumuza verdik. En geç mayıs ayında o düzenleme hayata geçirilir. Çünkü tartışmalı bir konu yok.
“Haziran ayında Türkiye, gri listeden çıkacak”
Gri listeden çıkış için uygulamada etkinlik de önemli. Düzenlemeler tamam, uygulamada etkinlik için bir takım adımları atmamız gerekiyor dedik. Adalet Bakanlığı ve İçişleri’nden çok güçlü bir destek aldık. Şubattaki toplantıda Türkiye teknik olarak gerekli koşulları sağlamıştır dediler. Türkiye’ye yerinde denetim için gelecek. Muhtemelen mayıs ayında gelecekler. Diğer toplantı ise haziranda olacak. Yerinde denetimde de Türkiye yaptım dediklerini ortaya koyacak ve tatmin edici sonuç ortaya konacak. Bunlar teknik süreçler. Haziran ayında Türkiye gri listeden çıkacak.
“Türkiye 20 yıl öncesinden çok daha iyi durumda”
Türkiye 20 yıl öncesine kadar çok farklı durumda. Türkiye şu an üretiyor, istihdam sağlıyor. Türkiye şu an dünyada en iyi işleyen en sağlık sistemine sahip. Beşeri sermayemiz çok daha iyi. Altyapımız çok çok daha iyi. Son 20 yılda hükümetimiz altyapıya yatırım yaptı. Karayolları haritasına baksak o kadar farklı ki. Şu an Türkiye’yi hızlı demir yolu ağları ile örüyoruz. Biz demir yolu taşımacılığını artırabilirsek karbon ayak izini azaltacağız. Hangi göstergeye bakarsanız bakın. Türkiye dünya ihracatında yüzde 1,1 seviyesine ulaştı. Turizmde geçen sene dünya dördüncüsü oldu. Şu an Türkiye’nin hayat pahalılığı var. Sabırla kararlılıkla programımızı ortaya koyduğumuzda enflasyon inecek. İç talep geçen sene düşmüştü. Şimdi ılımlı hale geliyor. Çok iyi bir döngüye gireceğiz. Enflasyon düşecek, bütçe iyileşmeye devam edecek, yapısal reformları hızlandıracağız. Daha güçlü fon akışı olacak. Türkiye şu an en zorlu süreci geride bırakmak üzere. Türkiye’nin önünde 4 ayı seçimsiz bir dönem var. Yani çok güçlü siyasi bir istikrar var Cumhurbaşkanımız liderliğinde. İyi bir yol haritamız var. Ve sonuç almaya başladık. Belli çevreler havayı bulandırmaya çalışıyorlar. Böyle bir şey yok. Biz kurala dayalı gideceğiz. Uluslararası normların dışına çıkmayacağız. Şok terapi yapmayacağız dedik. Biz kademli yumuşak iniş uyguluyoruz. Bu bir tercih. Hem üretmeye devam edeceğiz hem de istihdam sağlamaya devam edeceğiz. Bütçe açığını cari açığı azalttık, daha da azaltacağız. Türkiye’nin şu an politikaları uluslararası normlara uygun. Kafamda zerre kadar tereddüt yok. Bizim felsefemiz insan odaklıdır. Bu bir yerel seçim. Bu iddiaların aksine programa güvenin pekişeceğine inanıyorum. Vergi ve diğer konularda dedikoduların, masabaşı iddiaların olacağını öngördük.