Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Pandemi döneminde yurt dışına çıkamayan birçok kişi seyahatlerini ertelemiş, aşı sürecinin sona ermesinden sonra ise uygun bir yurt dışı tatili için pasaport ve vize başvuru işlemlerine akın etmişti. Yaşanan bu süreçte özellikle de vizesiz ziyaret edilebilen ülkeler adeta ziyaretçi akınına uğramıştı. Vize uygulaması pek çok ülkede geçerli olsa da dünya üzerinde yalnızca 3 kişi, sahip olduğu ayrıcalıklarla istedikleri her ülkeye pasaport ya da vize sorgusu olmadan girebilir, istedikleri gibi seyahat edebilir. Milyarlarca insan için ‘imkânsız bir hayal’ olan bu durum 3 kişi için ise ‘sıradan’ bir ayrıcalık. İşte o isimler ve sahip oldukları hakların detayları.
Halkının seyahat özgürlüğüne göre dünya ülkelerini sıralayan Henley Pasaport Endeksi 2023 sıralamasında birinci sırayı Singapur almıştı. Singapurlular, dünya çapındaki tam 227 seyahat noktasından 192’sine vizesiz erişim hakkına sahip olmuştu. En zor alınan pasaport ise Avustralya pasaportu oldu.
2023 yılında dünya nüfusu 8 milyarı aştı. 1 günlük bebeklerin bile ebeveynleri üzerine pasaport kaydı yapılırken, pasaporta hiç ihtiyaç duymadan dünyayı gezebilen sadece 3 kişi var.
KENDİSİNİN VAR, EŞİNİN YOK
Bu kişilerin ilki Kral III Charles… Kraldan önce annesi II. Elizabeth için geçerli olan bu hakla, resmi devlet ziyaretleri veya özel diplomatik görevlerle diğer ülkelere seyahat edebilen Kral III. Charles, diplomatik protokol gereği pasaport ve vize gereksinimlerinden muaf tutulabiliyor. Kral III. Charles’ın aksine İngiliz monarşisinin diğer üyelerine bu özgürlüğe izin verilmiyor. Yani kralın eşi Konsort Kraliçe Camilla Parker Bowles aynı hakka sahip değil.
Konsort Kraliçe’nin bu hakka neden sahip olmadığı da, doğrudan hanedan üyesi olmaması ve hüküm sürme hakkının bulunmamasıyla açıklanıyor. Yalnızca hüküm süren Kral veya Kraliçe için geçerli olan belge, evlilik veya akrabalık yoluyla doğrudan akraba olabilecek kişilere bu hakkı tanımaz. Bu nedenle Kraliçe eşi Camilla’nın bile yurt dışına seyahat ederken diplomatik pasaport kullanması gerekiyor.
II. Elizabeth hayatını kaybedince Kral III. Charles’a geçen hakla ilgili kralın, Elizabeth’ten farklı olarak sadece gideceği ülkelere önceden bildirilen bir belge verilmesi gerekiyor. İngiliz Kraliyet ailesinin resmi sitesinde de, “İngiliz pasaportu Majesteleri adına verildiği için Kraliçe’nin pasaport sahibi olmasına gerek yoktur. Edinburgh Dükü ve Galler Prensi dahil Kraliyet Ailesi’nin tüm üyelerinin kendilerine ait pasaportları vardır” bilgisi yer alıyor. Ayrıca Kraliçe Elizabeth’in bu ayrıcalıklarının yanında ‘ehliyetsiz’ araba kullanmak gibi bir hakkı da vardı. Pasaportta olduğu gibi sürücü belgesi de onun onuruna verildiği için kendi adına verilen bir sürücü belgesine ihtiyacı yoktu.
JAPON İMPARATORU VE İMPARATORİÇESİ DE BU HAKKA SAHİP
Japon İmparatoru ve Japon İmparatoriçesi de dünya genelinde birçok ülkeye pasaportsuz seyahat edebilirler. Japon imparatoru ve imparatoriçesine, resmi devlet ziyaretleri veya diplomatik görevler kapsamında diğer ülkelere seyahat etmek istediklerinde, diplomatik muafiyetler ve özel düzenlemeler uygulanır. Japonya kraliyet ailesiyle ilgili olarak, 10 Mayıs 1971 tarihli bir bakanlık belgesinde, İmparator ve İmparatoriçe’nin pasaport taşımasının uygun olmadığı ve sıradan vatandaşlar gibi göçmenlik ve vize prosedürlerinden geçmenin uygun olmadığı belirtiliyor.
Birleşik Krallık’a benzer şekilde uygulanan bu kural, İmparatorluk ailesinin diğer üyeleri için geçerli değil. Veliaht prens ve prensesin de diplomatik pasaport sahibi olması gerekiyor. Ayrıca gitmek istedikleri ülkeye vardıklarında, Japon İmparatoru ve Japon İmparatoriçesi, bakanlık belgesini ibraz etmek kaydıyla seyahat ediyorlar. Japonya Bakanlığı da imparator ve imparatoriçenin varış ülkesini önceden bilgilendiriyor. Kral III. Charles için birçok şeyi ise 2006’dan bu yana Kraliyet’in özel sekreteri olmakla görevli Sir Clive Alderton düzenliyor.
DİĞER HERKESİN DİPLOMATİK PASAPORTU OLMAK ZORUNDA
Üst düzey devlet görevlileri, resmi devlet ziyaretleri sırasında özel bir muamele görseler bile seyahatlerinde pasaport ve diğer belgelerini ibraz etmek durumundalar. Onlar imparator ve imparatoriçe gibi bütün ayrıcalıklardan yararlanamıyorlar.
İngiltere kralı III. Charles ile Japon imparator ve imparatoriçesinin sahip olduğu haklara diğer ülkelerin hanedan üyeleri sahip değil. Ayrıca diğer devlet başkanları da ülkeler arası yapmış oldukları resmi ziyaretlerinde diplomatik pasaportlarını yanlarında bulundurmak zorundalar.
SADECE KİMLİKLE GİDİLEBİLİR
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vizeli ve vizesiz girilebilecek ülkeler var. Türkiye bazı ülkelerden vizesiz vatandaş alırken, bazı ülkelerde Türkiye pasaportu için vize beklemiyor. Ayrıca Türk vatandaşları için pasaport ve vize şartı olmadan da seyahat edilebilen bazı ülkeler var. KKTC, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Bosna Hersek gibi ülkeler Türk vatandaşlarından pasaport ve vize istemiyor. Yalnızca çipli kimlik kartıyla bu ülkelere seyahat ediliyor. Yakında Sırbistan’ın da Türk vatandaşlarının yalnızca kimlik kartıyla girişine izin verilmesi bekleniyor.
Henley Pasaport Endeksi’nin 2023 verilerine göre, Türkiye ‘dünyanın en güçlü pasaportları’ sıralamasında 55’inci sırada yer alıyor ve Türkiye pasaportuyla 114 ilkeye erişim sağlanabiliyor.