ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Kahramanmaraş merkezli 2 büyük deprem, olası Marmara depreminin etkilerini yeniden gündeme taşıdı. Bu depremde büyük yıkımın beklendiği İstanbul’da ilk akla gelen ilçelerin başında Avcılar geliyor. 1999 Gölcük depreminde 27 binanın yıkıldığı, 216 kişinin öldüğü Avcılar depreme hazır mı? İlçeyle ilgili sorularımızı yanıtlayan Avcılar Belediye Başkanı Turan Hançerli Milliyet’e anlattı.
NASIL BİR AVCILAR TESLİM ALDINIZ?
Bir kentin dayanıklı hale getirilmesi konusunda hiç kimsenin karnesinin iyi olmadığını söyleyebilirim. Avcılar’da da çabalar olmuş ancak herhangi bir mesafe katedilmemiş. Özellikle, 1999 depreminden sonra yapılan bazı uygulamalar var. “Deprem oldu, imarı düşürelim” denilmiş. Ancak bunu yapı stoğunu dikkate almadan yapmışlar. Katlar 5 kattan 3 kata inmiş. Bu yapılan boş bir arazideki imar değişikliği değil, dolu arazide yapılan imar değişikliği. İyilik yapılmak istenmiş ama yapılan şey sorunun ta kendisi olmuş.
SİZ BELEDİYE BAŞKANI OLDUKTAN SONRA NASIL YOL BİR ÇİZDİNİZ?
2019’da bir yol haritası belirledik. Bunu yaptığımızda Elazığ, İzmir, İstanbul (5.8), Düzce ve Kahramanmaraş depremleri henüz yaşanmamıştı. Ancak bilimin dediği bir gerçek var. Bilim çerçevesinde belirlediğimiz yol haritasında 3 temel sorun tespit ettik. Biri teknik sorunlar. Bunlar imar ve benzeri olan sorunlardı. İki ekonomik finansal sorunlar ve 3 uzlaşma. Şunu diyoruz, gerçek sorun gerçek çözüm. Sorun riskli yapı, çözüm dayanıklı yapı ve dayanıklı şehirler inşa etmek. İmardaki eksiklikler ve sorunlar için imar tadilatına ihtiyaç vardı. Bunun adı müktesep hak yani geçmişte verilen imar hakkının bir şekilde geri alınması bir problemdi ve bunun çözülmesi gerekiyordu. Bunu çözmek için Avcılar Belediyesi olarak ben bir plan notu hazırladım ve İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’ne taşıdım ve 8 ay eylem yaptım. Sekiz aylık eylemin sonunda, Fatih ve Avcılar belediyelerine müktesep haklar verildi.
FİNANSMAN SORUNU NEDİR?
2012’de yürürlüğe giren 6306 Sayılı Kanun var. Bu kanun bazı avantajlar sağlıyor. Diyor ki “Belediye kentsel dönüşümde harç almayacak, faiz ya da kira desteğinden yararlanabilirsiniz.” Bakanlıkla protokol yapmış 16 bankadan 2’si en çok kentsel dönüşüm için kredi veren bankalar. Kolay kredi için İş Bankası ve Deniz Bank ile protokol yaptık. Rekabetçi bir piyasa oluşturmak suretiyle inşaat fiyatlarını neredeyse yarı yarıya indirdik. Müteahhitlerle görüştük. 2020’de inşaat başladığında müteahhitler, birim metrekare inşaat maliyetinin 3500 TL olduğunu söyledi. Araştırdık 1200 TL. Müteahhitler itiraz etti sonra 1500 TL’de anlaştık. 120 metrekare daire yerine 80 metrekare daire yapıldı. Türkiye’de yapısını kat karşılığı değil de para vermek suretiyle yaptıranlar için KDV Turan Hançerli’den önce yüzde 18, şimdi ise yüzde 1. Bunu Avcılar Belediyesi olarak biz yaptık ve tüm Türkiye’ye de armağan ettik. Sayın Cumhurbaşkanı kararnamesi oldu. Böylelikle finansmandan destek sunmuş olduk.
MALİYET NOKTASINDA ÖNERİLERİNİZ VAR MI?
Sıfır faize dayalı kentsel dönüşüm. Bu modelin hükümete hiçbir zararı da olmayacak. Bakan Murat Kurum, 1.5 milyon konutun çok riskli olduğunu ve acil yenilenmesi gerektiğini söylüyor. 1.5 milyon konutu yenilemek için kaynak var. Bankalar faizi veriyor. Devletin, ilk yıl 5 milyar TL ayırması lazım. Bu para zaten aynı yıl devlete geri dönüyor. Devlet zararlı değil aksine kârlı çıkıyor. Özellikle ilk 5 yıl devletin cebine para giriyor. Özetle bir maliyet problemi yok. Biz bunu bakanlığa sunduk, kabul edilmedi. Ama depremden sonra Bakan Kurum bu dediklerimizin yarısını yapmaya başladı.
Avcılar Belediye Başkanı Turan Hançerli, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, yerel yönetimler yazarı Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Çiğdem Yılmaz’ın sorularını yanıtladı.
‘Yeşilkent’in imar sorunu için çözüm bekliyoruz’
1999 DEPREMİNİ ÖNCESİ KAÇ BİNA VARDI KAÇI YENİLENDİ?
Başkan Turan Hançerli, 1999 depremi sonrası yapılanlar ile ilgili şu bilgileri verdi:
“Avcılar’da planlı alanlarda 11 bin 893 bina 1999 öncesi. 1999 öncesi yapılan bütün binalarımız riskli değil. Bu yapıların yüzde 50’sinin yenilenmesi gerekiyordu ve 1830’u yenilendi. Avcılar Merkez, Ambarlı, Cihangir, Gümüşpala, Denizköşkler, Üniversite, Mustafa Kemal Paşa ve Firuzköy mahallelerinde bu yenilemeler gerçekleşti. Tahtakale ve Yeşilkent mahalleleri hariç. Tahtakale Mahallesi’nde 40 yıllık imar sorunumuz çözüldü ve riskli binaların çözümüne başlandı. Yeşilkent Mahallesi için bunun çözümünü bekliyoruz. Buradaki yapıların hiçbiri ne ruhsatlı ne de mühendislik izni alınarak yapılmış. 30 yıldır da çözülmeyen bir imar problemi var ve önümüzdeki ay İBB Meclisi’nde çözümünü umuyoruz. Geçtiği anda orada da dönüşümlerimiz başlayacak.”
HASAR TAHMİNİ NEDİR?
İBB raporuna göre depremde Avcılar için hasar tahmini şöyle:
Çok ağır hasarlı bina: 233
Ağır hasarlı bina: 1261
Orta hasarlı bina: 5545
Hafif hasarlı bina: 9285
Avcılar
Resmi nüfus: 458 bin.
Bina sayısı: 27 bin 832
Dönüşüme giren bina sayısı: 1830
Arama kurtarma ekibi: 58 kişi
Sualtı arama ve kurtarma: 9 dalgıç
Toplanma alanı: 149
Toplanma alanı büyüklüğü: 1 milyon 241 bin 902 m2
‘Yeni bir ekosistem oluşturulmalı’
“6 Şubat’tan sonra ne değişti?” sorusuna da Başkan Hançerli şu yanıtı verdi:
“Çalışıyorduk, çalışmaya devam ediyoruz. Afet sonrası kadar deprem öncesi de çok önemli. Toplanma alanı yerine geçici barınma alanı olarak kullanmak lazım. Bu alanlar sadece afet durumu için kullanılacak yer olarak hazırlanırlarsa o gün geldiğinde işlemezler. Bu alanların yaşayan farklı bir amaçla kullanılan afet döneminde de dönüşen alanlar olması gerekiyor. ‘Stokla’ diyorlar ama bunlar yönetilemez. Deprem olmuyor ve 10 yıl sonra bu çadırları atıyorsunuz. Yaşayan ve kullanılan malzemelerin afet döneminde kullanılması gerekiyor. Bizim vinçlerin, katoların hiçbiri afet için değil ama farklı bir amaç için kullanılıyor, afet olduğunda da oraya sevk ediliyor. Dolasıyla tüm ekosistemin bu mantıkla oluşturulması ve kurulması lazım.”
‘KARDEŞ BELEDİYE SİSTEMİ OLMALI’
“Afeti yaşayanlar afeti yönetemez” diyen Başkan Turan Hançerli, “Çok özel bir şey yaptık ve 2020’de Meclis’ten geçirdik. Muhtemel afet yaşayacak kentlerin, afet bölgesi dışında, kenti tanıyan bilen ve çalışmış insanlarca yönetilmesi lazım. İzmir Karşıyaka Belediyesi ile böyle bir protokol yaptık. Avcılar’da olası bir afette, Saran Holding’in helikopteri Karşıyaka’ya hareket edecek, belediye başkanı ve afet yönetim ekibini alıp birkaç saat içinde buraya getirecek. Biz, ekibimle gidip Karşıyaka Belediyesi’ni tanıdık. Seçilecek belediyenin sizinle uyumlu, nüfusun uyumlu olması, afettin aynı anda gerçekleşmeyecek olması gerekiyor. Herkese bu eşleşmeyi öneriyoruz.”
2.5 YILDA 20 BİN KONUT GÜVENLİ HALE GELDİ
‘Ada bazlı dönüşümün 23 yılda olmadığını gördük’
KENTSEL DÖNÜŞÜMDEKİ EN BÜYÜK SORUN OLAN UZLAŞMAYI NASIL SAĞLIYORSUNUZ?
Avcılar’da bir standart da uzlaşmada koyduk. Önceliğimiz komşular arasındaki uzlaşma. Ortaklık kültürümüz çok zayıf. Ama son 50 yılda farkında olmadan ve hiç düşünmeden kat mülkiyeti oluşturulmuş ortaklıklar var. Uzlaşma kültürünü geliştirmek için vatandaşı birbiriyle uzlaştıran bir şirket kurduk. Müteahhitle vatandaş ilişkisine de karışmıyoruz. Toplantı odalarımızda bir araya gelmelerini sağlıyoruz, tutanak tutuyoruz. Müteahhittin 3 gün sonra gelip başka bir şey deme durumu yok. Bugüne kadar uzlaşma şirketimiz 60 bine yakın insanla görüştü. Bugün itibariyle 2.5 yılda 20 bin konut güvenli hale geldi.
AVCILAR ÖZELİNDE ADA BAZLI BİR DÖNÜŞÜM MÜMKÜN MÜ?
Biz tüm çalışmalarımızı ilkeler doğrultusunda ilerlettik. Ada bazlı kentsel dönüşüm çok güzel olur ancak olur mu? 23 yılda olmadığını gördük. Burada site olarak dönüşen de oldu, doğal adaların bozulduğu da oldu. Yedi bloklu bir sitedeki iki blok yıkıldı, diğer beş blok direniyor. O parseli böldük, iki bloğun yerinde yapılmasına verdik. Yerinde adaysa varız ancak hızımı kesecek olursa yokuz. Kentsel dönüşüm üç ilke üzerinde yürümeli, başka türlü olmaz. Bir yerinde olacak, çünkü insanları bulunduğu yerden yollamak insanları mutsuz ediyor. İki uzlaşma ile yapacaksınız. Zorla yapmak istenirse hızlı ilerlemez. Fikirtepe örneği. Üç hızlı olacaksınız.
İSTANBUL’DA REZERV ALANLARININ OLUŞTURULMASINI DOĞRU BULUYOR MUSUNUZ?
Boş arazi kullanarak, yapı yaparak İstanbul’un kentsel dönüşüm sorununu çözemezsiniz. Çünkü boş alanlarda yaptığınız yapıların yarısından azını taşıyorsunuz, diğer yarısına farklı insanlar geliyor. Bizler afeti konuşuyoruz ve afet tek başına deprem değildir. Afet eşittir, sel ve iklim. İstanbul için en önemli mesele su. Mevcut nüfusu artırdığınızda İstanbul’da yaşanmaz. Mevcut imar planlarında İstanbul’un nüfusu bugün 25 milyon. Verilen imarları yapın ve hiç yeni imar vermeyin, 25 milyon nüfus barındırıyor. Yeni alan ve rezerv alanı deyip başka bir yeri imara kapatmıyorsanız olmaz.