Çoğumuz, sosyal medyadan tanıştığımız neredeyse her yabancıya karşı bir ön yargı besleriz. Aslında bu ön yargı eğer doğru kullanılırsa, bizi Catfishing gibi bir tehlikeden koruyabilecek en önemli silah.
Kadın erkek farketmeksizin, herkesin düşebileceği bir tuzak olan Catfishing dosyasını bugün sizlerle beraber inceliyoruz. Eğer hazırsanız; gözünüzü dört açın, başlıyoruz!
Catfishing’in çıkış hikâyesi ve genel tanımı
MTV’de yayımlanan Catfish yapımının bir posteri
Catfishing, en genel tanımıyla; kişinin sosyal medyada hayalî, sahte ya da kopya bir profil ve karakter oluşturarak, kurban olarak seçtiği kişi ya da kişileri maddi ya da manevi çıkar sağlayabilecek şekilde aldatmasına verilen isim.
Catfishing kelimesinin kökeni, 2010 yılında ABD’de yayımlanan Catfish yapımına dayanıyor. Catfish yapımının dünya genelinde yakaladığı popülerlik sayesinde yapımdaki senaryoya uyan dolandırıcılık türüne Catfishing adı verilmeye başlandı.
Catfishing’in hayatımıza yerleşmesine sebep olan olay
Manti Te’o
Catfishing, teorik olarak aslında sosyal medyanın doğduğu andan itibaren hayatımızda var olan bir terimdi fakat tanımlanma süreci aslen Catfish yapımı ve Amerikan futbolu oyuncusu Manti Te’o’nun dahil olduğu Catfishing vakası ile başladı desek daha doğru olacaktır.
Buradan hareketle Catfishing’i sadece Instagram, Facebook ya da Twitter gibi günümüz sosyal medya platformlarıyla değil; Msn ve Yahoo gibi daha eski sosyal medya platformlarıyla bile ilişkilendirebiliriz.
Son yıllarda özellikle bazı ünlülerin Catfishing’e maruz kalması, çeşitli televizyon yapımlarında bu konunun işlenmesi, BBC gibi büyük medya organlarının bu konu üzerinde araştırmalar yapması ile Catfishing’i daha sık duymaya başladık ve şüphesiz ki insanlar bu konuda daha da tedbirli olmaya özen gösteriyorlar diye düşünüyoruz fakat halen neredeyse her gün yeni Catfishing vakaları ile karşılaşmamız maalesef işten bile değil.
Catfishing belirtileri
Catfishing yapan kişi; genelde çok çekici bir kadın ya da erkek fotoğrafı kullanmak yerine, sıradan bir kadın ya da erkek fotoğrafı kullanır. Çoğu örnekte, kullandığı fotoğrafın asıl sahibini tanımaz, tanısa bile kendisine göre yeni bir isim üretir ve bu profile, kendisi haricinde karakterler yükler.
Size anlattığı hikâyelerin arasında genelde kopukluk olur ya da belli bir zamandan sonra tezatlıklar başlar.
Catfishing yapan bir kişi doğal olarak sizinle asla görüntülü bir görüşme gerçekleştiremez. Aslında çoğu zaman sesli görüşme de gerçekleştiremez fakat kişinin sesli görüntü gerçekleştirmiş olması, Catfishing yapmadığı anlamına gelmez.
Catfishing’in amaçları ve en sık bilinen yanlış
Catfishing’in genelde 2 büyük amacı vardır. Bu iki amaç, karşı taraftan maddi ya da manevi kazanç sağlamaktır. Kişi, yarattığı sahte profille önce karşı tarafa bir miktar güven aşılar ve hazır olduğunu hissettiği zamanda da karşı taraftan maddi ya da manevi taleplerde bulunmaya başlar.
Catfishing’in nadiren rastlanan sebeplerinden biri öz güven eksikliğidir. Belki de Catfishing’ler arasında en masum olanı budur diyebiliriz. Burada kişi, karşısındaki insandan maddi ya da manevi bir beklenti içerisinde olmaz. Sadece öz güven eksikliğinden ötürü kendi karakteri ve profili yerine başka bir karakter ve profile bürünür. Genelde zararsızdır.
Amerika’yı ayağa kaldıran Catfishing örneği: Alicia
Alicia, 13 yaşında
Dünyada haberlere çıkmış; filmlere, dizilere, belgesellere konu olmuş pek çok Catfishing hikâyesi var fakat bizler içeriğimizin konsepti gereği sadece 2 örneği sizlerle paylaşmak istiyoruz. Bu hikâyelerden birincisi, Amerika’da yaşanan ve Amerika’yı gerçek manada ayağa kaldıran Alicia örneği.
Alicia, kandırıldığını anladığında her şey için çok geçti
Alicia’nın kayıp ilanı
Alicia Kozakiewicz, 1988 doğumlu Amerikalı bir kadın. Alicia’yı içeriğimizde öne çıkaran fark ise; 13 yaşındayken kurbanı olduğu, belki de Catfishing örnekleri içerisindeki en korkunç hikâyeye sahip olması.
Alicia, 13 yaşındayken yani 2001 yılında; o zamanlarda popüler bir sosyal ağ olan Yahoo üzerinden Scoot Tyree adında bir kişi ile tanıştı. Tıpkı kendisi gibi 13 yaşında olan Scoot ile bir sene kadar sohbet ettiler.
Bir yıl kadar süren dostluğun ardından Scoot, 2002’in yılbaşı akşamında yüz yüze tanışmak üzere Alicia’yı ikna etti ve buluşmaya karar verdiler. Alicia, buluşmaya gittiğinde 14 yaşlarında birisi yerine 38 yaşında bir adamla karşılaştı, kandırıldığını o an anlayabildi. Kaçmak istediğinde Scoot onu arabasına bindirdi ve zavallı Alicia, karşı koyamadı.
Alicia için 4 gün boyunca devam eden bir kâbus ve tedavinin ardından topluma ışık olması
Günümüzde Alicia ve sosyal sorumluluk projesi
Alicia’yı kaçırdıktan sonra bodrumda 4 gün esir tutan Scoot, 4 gün boyunca Alicia’ya tecavüz etti, işkenceler yaptı ve hatta bu anları internet üzerinden de paylaştı. FBI’ın olaya müdahil olmasıyla beraber 4. gün sonunda 4 Ocak 2002’de Alicia kurtarıldı.
Alicia’nın olayı ABD’de çok büyük yankı uyandırdı ve bir daha böyle bir olay yaşanmaması için kânunlar çıkarıldı. Çıkarılan kânuna da Alicia’nın adı verildi. Alicia, yaşadığı travmadan ötürü psikolojik olarak destek aldı ve aldığı desteklerle beraber daha da güçlü bir şekilde ayağa kalktı.
Bir daha Alicia gibi vakalar yaşanmaması için Alicia Projesi adı altında bir girişim başlatıldı ve bu girişimle bugün halen pek çok kayıp çocuk bulunarak ailelerine teslim ediliyor, çocuklar ve aileler Catfishing konusunda bilgilendiriliyor.
Terör örgütüne bile Catfishing yaşattılar
Benzer bir hikayeyi anlatan Profile (2018) adlı yapımda Amy Whittaker rolüyle Valene Kane
Catfishing deyince aklımıza genelde kandırılan masum kadınlar, saf erkekler ya da henüz hayatın gerçekleriyle tanışamamış çocuklar gelebilir. Bu gayet doğal fakat ustaca planlanmış Catfishing planları, bazen terör örgütlerini bile ağlarına düşürebiliyor.
2015 yılında 3 kadın, internet üzerinden radikal islamcı terör örgütü IŞİD ile iletişime geçti ve örgüte katılmak istediklerini belirtti. Bir süre konuşmanın ardından örgütün güvenini kazandılar ve örgütten katılım için onay aldılar.
Onay aldıktan sonra kadınların bir problemi mevcuttu. Suriye’ye gidebilmek için ulaşıma harcayabilecekleri paraları yoktu ve bu durumu örgüte ilettiler. Bunun üzerine örgüt, kadınlara kişi başı 1100 dolardan toplam 3300 dolarlık ödeme yaptı. Ödeme teslim alındıktan sonra ortada tahmin edeceğiniz üzere ne 3 kadın vardı, ne örgüte katılmak isteyen birileri, ne de kullandıkları internet hesapları…
Doğru kullanılırsa toplum yararına işler de çıkabiliyor
Catfishing’in şu ana kadar sadece olumsuz yönlerini anlatmış olsak da, zaman zaman emniyet birimleri tarafından suçluları yakalamak için kullanıldığı da biliniyor.
Özellikle internet üzerinden uyuşturucu satan ve pedofili suçu işleyen kişileri yakalamanın en etkin yolu Catfishing yöntemiyle onları suçüstü yakalamak olarak biliniyor. Hatta NBC’nin Dateline programında Catfishing yöntemiyle yakalanan suçluların hikâyesine de yer verildiği görülüyor.
Tuhaf Catfishing hikâyeleri için…
Dünya üzerinde Alicia’nın yaşadığı olay kadar üzücü, IŞİD örneği kadar tuhaf pek çok Catfishing hikâyesi mevcut. Kaice Woody ve Carly Ryan cinayetleri, Megan Meier’in intihar vakası gibi dikkat çekici pek çok Catfishing hikâyesini sizlerle paylaşmamızı ister misiniz?
Eğer daha fazla ve tuhaf Catfishing hikâyelerini öğrenmek istiyorsanız yorumlarda bizlere iletebilirsiniz. Bu arada yaşadığınız bir Catfishing tecrübeniz varsa da yorumlarda bizlerle paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 / 14 / 15 / 16 / 17 /