HBO’nun yeni dizisi The Last of Us çoğu yönden klasik bir zombi kıyametini tasvir ediyor olsa da bu sefer insanları zombiye çeviren şey ise biyolojik veya kimyasal bir silahtan ziyade mantarlar. Dizinin yayınlanmaya başlamasıyla birlikte izleyiciler gerçek hayatta bir mantar salgını olup olamayacağını merak etmeye başlamıştı. Bunun cevabı ise bilim insanların geldi. Manchester Üniversitesi’nde mantar enfeksiyonlarını araştıran bir mikolog olan Norman Van Rhijn, Business Insider’a “Bir mantar salgını kesinlikle mümkündür” dedi.
Şu anda bilim camiası tarafından bilinen hiçbir mantar türü, insanlar için acil bir salgın tehdidi oluşturmuyor, özellikle de dizinin tasvir ettiği şekilde. Yine de mantar enfeksiyonları dünya çapında artıyor ve araştırmacılar giderek daha fazla insanın risk altında olduğundan endişe ediyor. Hatta bazıları, mantarlar aracılığıyla yeni süper-patojenlerin ortaya çıkabileceğinden endişe ediyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin mantar hastalıkları bölümünün başındaki Tom Chiller, Insider’a “Ortaya çıkabilecek ve bir patojen haline gelebilecek şey için potansiyel oldukça büyük. Daha fazla mantarın insan patojeni olarak ortaya çıkması, tedavi edilmesi daha zor ve daha bulaşıcı hale gelmesi beni şaşırtmayacak.” dedi.
Mantarlar gerçekten de zombiye dönüştürüyor
The Last of Us’taki zombiler Cordyceps adı verilen bir mantarın dallarıyla filizleniyor. Bu dallar enfekte olanların kafalarından ve ağızlarından filizlenerek yeni kurbanlara uzanıyor. Cordyceps bilimsel olarak gerçek ancak yalnızca böcekleri – en ünlüsü karıncaların – ele geçiriyor. Ele geçirilen karınca yükseğe doğru tırmanır ve mantar sporlarını yüksekte salarak kendisini daha uzaklara yayar. Öte yandan Cordyceps, insan vücut sıcaklığında gelişemediği için bize bulaşamaz. Bununla birlikte, bazı mantar türleri psikoaktif kimyasallar üretir ve insan davranışını etkileyebilir. Sihirli mantarlar olarak bilinen türler insanlara halüsinasyonlar gördürebilir.
Mantar hastalıkları hayvanlardan insanlara geçebilir. Ancak Cordyceps gibi bir mantarın, böceklerden insanlara dev bir sıçrama yapacak kadar mutasyona uğrayabilmesi ve davranışı etkili bir şekilde manipüle etmesi şimdilik uzak bir fikir. Öte yandan Tom Chiller, bulaşıcı hastalık dünyasında imkansızın olmadığının altını çiziyor. Chiller, “Karınca ve insan dramatik bir şekilde birbirinden farklıdır. Bağışıklık sistemlerimiz var, farklı sıcaklıklarda yaşıyoruz, vücut ısımız çok daha yüksek. Dolayısıyla, o mantarın üstesinden gelmesi gereken bazı temel zorluklar var”
Öldürücü mantarlar için aşı yok
Tıpkı The Last of Us’ta olduğu gibi dünyamızda da öldürücü mantarlar için bir aşı veya ilaç yok. Ölümcül mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek için yalnızca birkaç ilaç sınıfı bulunuyor ve bunlar her zaman güvenli bir tedavi olarak görülmüyor. Esasında mantarlar hücresel düzeyde insanlara çok benzer olduklarından, onlarla savaşan ilaçların çoğu aynı zamanda insan vücudu için de toksiktir. Mantar Enfeksiyonları için Küresel Eylem Fonu’na göre, mantarlar sıtma hastalığından daha fazla insanı öldürüyor.
2009’da ortaya çıkan Candida auris gibi bazı ölümcül mantarlar, sahip olduğumuz mantar önleyici ilaçlara karşı güçlü bir direnç geliştirdi. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Candida auris, kurbanlarının yüz 29 ila yüzde 53’ünü öldürdü. HBO dizisinde zombiler, hastalığı yaymak için kurbanlarını ısırmalı veya onlara mantar filizlerini aktarmalı. Gerçek hayatta bu bulaşma büyük ölçüde temas yoluyla gerçekleşiyor. Bu nedenle Hughes, mantarların bir salgın tehdidi oluşturduğunu düşünmüyor.
Yükselen sıcaklıklar mantar patojenlerinin tehdidini artırabilir
Gizemli bir şekilde, Candida auris salgınları 2010’larda aynı anda üç farklı kıtada bağımsız olarak ortaya çıktı. Salgınlar arasında net bir bağlantı veya temas bulunamadı. Bazı bilim insanları bunun nedeni olarak iklim değişikliğini ve artan sıcaklıkları gösteriyor. Sıcaklıklara uyum gösteren mantarlar insan vücudunda da yaşayabilir hale gelmiş olabilir.