Gökhan Karakaş – İstanbul’un Boğaz kenarındaki en eski camilerinden Vaniköy Camii, Vani Mehmed Efendi tarafından 1665’te yaptırıldı. “Boğaz’ın İncisi” olarak nitelendirilen ve büyük bölümü ahşaptan oluşan “Vaniköy Camii” olarak bilinen Vani Mehmed Efendi Camii, 15 Kasım 2020’de meydana gelen yangında büyük hasar gördü. Caminin restorasyonu için Kalyon Vakfı, Vakıflar 2. Bölge Müdürlüğü ve Mehmet Vani Vakfı arasında “Vaniköy Cami Proje-Uygulama ve Çevre Düzenlemesi Restorasyon Protokolü” imzalandı. Camideki çalışmalar, 8 Temmuz 2021’de Koruma Kurulu’nca onaylanan restorasyon projesi doğrultusunda başladı. Yangından 1 yıl önce 3 boyutlu lazer tarama görüntüleri kaydedilen cami, bu sayede aslına uygun şekilde yeniden ayağa kaldırıldı.
Aslına uygun malzemelerle…
Vaniköy Camii Restorasyonu Proje Müdürü Yüksek Mimar Nuran Nar, yangından sonra ahşap kısımlarından geriye çok az şey kaldığını belirterek, çalışmalara ilişkin şu bilgileri verdi:
“Bir yıl önce eserin 3 boyutlu tarama yöntemiyle rölövesinin alınması bizi çok mutlu etti. Böylece restorasyon projesi için elimizde güçlü bir verimiz oldu. Cami, minare ve şadırvan duvarlarında, 1960’lardaki restorasyonda ve sonraki dönemde yapılan çimento harçlı sıvaların raspasını yaptık. Raspa sonucunda üst kot pencerelerinin teğet kemerlerine, şadırvanın cephelerinde ise mermer çeşme aynalarına ulaştık. Hünkâr Kasrı’nın zemin katında yangının etkisi ile tahrip olan sıva parçaları kaldırıldığında, bezemeli başlıkları olan ahşap sütunlar ortaya çıktı. Yapı üzerinde tespit edilen bu ve benzeri verilerle Vaniköy Camii aslına uygun malzemelerle yeniden yapılarak ayağa kaldırıldı.”
‘Açmak için gün sayıyoruz’
İstanbul Boğaziçi’nin tarihine tanık olan Vaniköy Camii’nin tekrar hizmete açmak için gün saydıklarını belirten Kalyon Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Kalyoncu, “18 aydır gece gündüz, büyük bir özveri ve titizlikle çalışıyoruz. Hünkâr Kasrı’nın zemin katı kütüphane olacak. Yaklaşık 1600 eser bulunacak. Böylece bir ibadethane olmanın ötesinde yıllarca bir sosyalleşme mekânı görevini sürdürmüş” dedi.
‘İnşaatta erkek egemenliği azaldı’
Mimar Rumeysa Çakmak, İş güvenliği uzmanı Edanur Haylaz Noorı, Restoratör Reyhan Polatdemir Atabey, Yüksek Mimar Zeynep Uğur İslam, Restoratör Gamze Karaçul ve Proje müdürü yüksek Mimar Nuran Nar, Vaniköy Camii’nin yenilenmesini yürüten isimler arasında. Milliyet’e konuşan Restoratör Reyhan Atabey, şunları dedi:
“Geçmişten günümüze bir öğreti olarak gelen erkek egemenliğinin inşaat sektöründeki etkisinin azaldığı Vaniköy Camii restorasyon şantiyesinde görülmektedir. Proje müdüründen şantiye şefi, saha mimari ve restoratörlerine kadar teknik personel tamamen kadınlar tarafından yönetilmektedir. Kadın olarak sahada birebir görev yapmak, detayları daha hızlı daha doğru ve detaycı düşünce ile çözmek ve uygulatmak restorasyonun her saniyesine müdahil olmak bizleri inanılmaz mutlu ediyor ve gururlandırıyor. Erkeklerin daha yoğun olduğu bu sektörde kadın olarak görev almak güzel ve değişik görünse de zor yanlarını da görüyoruz. Kadınları daha naif ve zayıf hissediyorlar ama bu şantiyede hiçbir zaman hissettirmeden gücümüzün son anına kadar çalışarak şantiyemizi bu zamana getirdik.”