Mert İnan – Kovid-19 pandemisinin başından günümüze kadar hastalığa yakalanıp en büyük sorunu yaşayanlar “Long Kovid” adı verilen “Uzun Kovid” geçiren kişiler oldu. Bir, iki yıl önce bile Kovid-19’a yakalanıp halihazırda şikayetleri devam eden çok sayıda kişi “uzun Kovid” hastalığının etkileriyle boğuşurken, bu kişilerin hayatları adeta tepetaklak oldu. Yaşadıklarını Milliyet’e anlatan uzun kovid mağdurlarından Tokatlı İsa Tekmen (40), “Devlet memuruyum. 28 Mart 2020’de koronavirüse yakalandım. O dönem henüz PCR testi ve aşı yoktu. Doktorlar Kovid-19 teşhisi koymuştu. Hastalık 12 gün çok ağır seyretti. Üç ay sonra pankreasta seyirmeler, gaytada bozulma ve bir ay süren ishal sorunu yaşamaya başladım. Tükürük bezlerim büyüdü. 20’ye yakın endoskopi ve kolonoskopi yapılmasına, biyopsi örneklerine bakılmasına karşın teşhis konulamadı. İki yıldır ishal sorunuyla boğuşuyorum. 200’e yakın doktorun kapısını çaldım. Tetkik sonuçlarımı İngiltere’deki özel bir sağlık kurumuna gönderdim ancak İngiliz doktorlar da tahlil sonuçlarımın normal olduğunu belirterek teşhis koyamadılar. İki yıldır bitkin, halsiz vaziyette yaşamımı sürdürmeye çalışıyorum. Long Kovid hayatımı cehenneme çevirdi” dedi.
‘Yarım insan gibiyim’
Gaziantep’te yaşayan ve adını vermekten kaçınan K.E (32), “İnsanların beni hasta sanmalarını istemiyorum. “Halsizlik, bitkinlik, ateş, öksürük gibi bilindik semptomlardan öte, artık dudaklarımı hissetmez durumdayım. Gitmediğim doktor kalmadı. Tetkik sonuçlarım normal olduğundan teşhis konulamıyor ve ‘Long Kovid’ etkisi deniyor. En kötüsü bir yıldır yaşadığım uyku sorunu. Günlerce uyumadığım gibi, halihazırda uykuya dalma sorunlarım devam ediyor. Bir yıldır bacaklarımda derman yok, çarpıntı, nefes darlığı, mide ve bağırsak sorunları yaşıyorum. Kovid-19’dan sonra yarım insan gibi oldum” diye konuştu.
‘Beynim donuyor’
Avukat Naci Kara (66) ise 2021’in Ocak ayında hastalığa yakalandıktan sonra yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Nefes darlığı halen devam ediyor. En kötüsü beynim, düşüncelerim gün içinde adeta donuyor. Hem yaşadığım halsizlik hem de düşüncelerimdeki donukluk hissi geçmiyor. Mesleğim gereği hastalıktan önce 30 sayfa dilekçe yazarken, artık yarım sayfa dilekçe yazdıktan sonra resmen donup kalıyorum. Beynim uyuşuyor.”
‘Tuvalete bile gidemiyordum’
Tıbbı Onkolog Yağmur Çakmak da (35), genç yaşında uzun Kovid sorununun en çok sarstığı kişilerden. 2020 aralık ayında virüse yakalanan Çakmak, yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Kovid-19 sonrası nefes darlığı, kalp çarpıntısı halsizlik gibi şikayetlerim ortaya çıktı. Birkaç adım attığımda yoruluyor, nefes nefese kalıyordum. Kovid-19’un bulaşmasından bir yıl sonra bu kez kalp kası zarında iltihap olduğu tespit edildi. Nefes darlığım ve göğsümdeki ağrılar arttığı gibi, neredeyse adım atacak durumda değildim. Evin içinde tuvalete bile yürüyemezken, bir yıllık yatak istirahati ve oto-immün tedavilerin ardından toparlanmaya başladım. İki yıl geçti ama halen unutkanlık sorunu yaşıyorum.”
Uzmanlar ne diyor?
‘Hafif geçiren de yakalanabilir’
Geçtiğimiz Mart ayında Kovid-19’a yakalanan ve uzun Kovid sorunu yaşayan göğüs hastalıkları uzmanı Doç. Dr. Serap Argun Barış, hastalığı geçirenlerin yarısında Uzun Kovid görüldüğünü belirterek, “Hastalığım hafif geçse de ateşim uzun süre düşmedi. Hastalıktan üç hafta sonra kalp kası tutulumu oldu. Ciddi nefes darlığı, taşikardi yaşadım. Eski enerjim olmadığı gibi zaman zaman bitkin, halsiz hissediyorum. Sadece ağır semptomlular değil, hastalığı hafif geçirenler de uzun kovid sorunu yaşayabiliyor” dedi.
Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Doç. Dr. Duran Tok da, uzun Kovid sürecine ilişkin bilim dünyasının elinde somut bilgiler olmadığına dikkat çekerek, “Halsizlik, tat koku kaybı, baş ağrısı, sindirim sorunları en sık görülen uzun Kovid semptomları. Uzun Kovid sorunu yaşayan kişiler, bağışıklık sistemini güçlendirecek, düzenli uyku, egzersiz ve sağlıklı beslenmeye özen gösterip, moral motivasyonlarını yüksek tutmaya çalışırlarsa süreci daha kolay atlatacaklardır” ifadelerini kullandı.
Uzun Kovid mağdurları anlatıyor
Ferhan Babal (Emekli-67): “Aradan dokuz ay geçmesine karşın halsizlik ve kafamın içindeki basınç hissi geçmek bilmedi. Ara ara burnum tıkanıp başımda basınç ve ağrı oluyor. Hastalandıktan sonraki iki ay boyunca yataktan çıkacak dermanım yoktu. O döneme göre daha iyi hissetsem de, eski güç ve dermanımdan eser yok.”
Volkan Tebrizli (Özel sektör-42): “Üç doz inaktif Kovid aşım olmasına karşın, Şubat ayında hastalığa yakalandım. On gün süren tat ve koku kaybından sonra halen devam eden halsizlik ve bitkinlik sorunum devam ediyor. Ayda birkaç kez baş ağrısı yaşıyorum. Eski enerjim yok.”